Όλες οι πτυχές της πόλης των Μεγάρων, η κοινωνία, ο πολιτισμός, η ιστορία, οι τέχνες, αλλά και η παραγωγή και η λαογραφία, ενώθηκαν σε ένα μεγάλο πολύχρωμο «γαϊτανάκι», σε μια ιδέα και καλλιτεχνική διεύθυνση του Δημήτρη Μιχάλαρου, που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Ελευσίνα 2023», με χρηματοδότηση Περιφέρειας Αττικής.
Το κέντρο της πόλης μας, ο σιδηροδρομικός σταθμός των Μεγάρων, πήρε ζωή με καλλιτεχνικά δρώμενα από διακεκριμένους καλλιτέχνες, μοιράστηκε φαγητό και ακολούθησε γλέντι και χορός, σε ένα συγκερασμό του παραδοσιακού με το σύγχρονο, της ιστορίας και των νέων κοινωνικών αναγκών. Είχαν προηγηθεί εργαστήρια στον χώρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεγάρων «Ο Θέογνις» που συνέβαλε καθοριστικά στην εξέλιξη του «Αποθέρι», με τη συμμετοχή πολλών συμπολιτών μας, με θέμα το ψωμί και το ζύμωμα, ενώ τα τρόφιμα προσφέρθηκαν στους πληγέντες στη Θεσσαλία.
Η παραγωγή των Μεγάρων, το αυγό και το κοτόπουλο, έγιναν βρώσιμα έργα τέχνης που εκφράζουν σύγχρονες «φωνές», κόσμος, πολίτες και καλλιτέχνες γέμισαν το σταθμό και απόλαυσαν τη μεγαρίτικη παράδοση στο σήμερα.
Ευχαριστήριο μήνυμα του εμπνευστή και καλλιτεχνικού διευθυντή του Αποθέρι Project Δημήτρη Μιχάλαρου
Το Αποθέρι Project πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στις 15 Σεπτεμβρίου 2023, στον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, στο πλαίσιο σειράς εκδηλώσεων της 2023 Eleusis – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, τις οποίες χρηματοδοτεί η Περιφέρεια Αττικής.
Η συμβολή του Αντιπεριφερειάρχη Δυτικής Αττικής κ. Λευτέρη Κοσμόπουλου, ήταν σημαντικότατη στο επίπεδο της χρηματοδότησης αυτού του πολιτισμικού δρώμενου για την Δυτική Αττική και ειδικά για τα Μέγαρα και τη Νέα Πέραμο. Για αυτό θα ήθελα να τον ευχαριστήσω προσωπικά για την καθοριστική αυτή συνεισφορά του και την θέλησή του να στηρίξει την πιθανότητα να συνεχιστεί το πρότζεκτ τα επόμενα χρόνια.
Πολύ σημαντική ήταν η υποστήριξη του Δήμου Μεγαρέων,μέσω των υπηρεσιών του και την παραχώρηση του χώρου του Parking. Ο Δήμαρχος κ. Γρηγόριος Σταμούλης, οι αντιδήμαρχοι κκ. Ι. Πολυχρόνης, Κ. Φυλακτός, Ι. Καλλιπόζης και ο Διευθυντής των συνεργείων κ. Δ. Πρωτόπαπας, ήταν παρόντες και βοήθησαν ουσιαστικά σε κάθε ανάγκη που προέκυψε στην διαμόρφωση, την καθαριότητα, τον φωτισμό και την ηλεκτροδότηση του χώρου.
Ένα τεράστιο ευχαριστώ στον κόσμο (από Μέγαρα, Νέα Πέραμο, Αθήνα και άλλες όμορες περιοχές) που έδωσε το παρόν στην εκδήλωση, ξεπερνώντας κάθε προσδοκία, μιας κι ο αριθμός των επισκεπτών ξεπέρασε τους 2500 σε αριθμό. Μεγάλο ευχαριστώ στις γυναίκες που συμμετείχαν τόσο ενεργά στα εργαστήρια που πραγματοποιήθηκαν από τις 11/9 έως τις 15/9 στο κτίριο του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεγάρων “Ο Θέογνις”, το Δ.Σ. του οποίου ανταποκρίθηκε θετικά στο αίτημά μας να χρησιμοποιούμε τις εγκαταστάσεις του, για την στέγαση των εργαστηρίων και του γραφείου συντονισμού. Η συνεργασία μας ήταν υποδειγματική και οφείλουμε να συγχαρούμε τα μέλη του Δ.Σ. αλλά και του συλλόγου γενικότερα, που αγκάλιασαν το project, συνεισέφεραν ενεργά και ουσιαστικά.
Το project αυτό δεν θα είχε αυτήν την επιτυχία χωρίς την στήριξη των χορηγών, τα λογότυπα των οποίων φαίνονται και παρακάτω.
Τα οινοποιεία των Μεγάρων, Βόρδου Αθανάσιου και Αφοί Μαργέτη προσέφεραν κρασί για το πανηγύρι, ενώ το οινοποιείο Γκίνη υποστήριξε αντίστοιχα το έργο του Αντώνη Βολανάκη με κρασί σε φιάλες με ετικέτα φιλοτεχνημένη από τον καλλιτέχνη. Οι παραπάνω χορηγοί ανταποκρίθηκαν γενναιόδωρα και χωρίς δεύτερη σκέψη με χορηγία, στις ανάγκες μας.
Ο Μύλος Πανταζή (Γιώργος Πανταζής και Λιάνα Χατζή) προσέφεραν τα άλευρα για τα ζυμώματα, καθώς ο φούρνος του Γιώργου και της Ρούλας Σάλτα, προσέφεραν των φούρνο τους για το φούρνισμα ψωμιών και πιτών για το πανηγύρι. Επίσης μοιράστηκαν συνταγές και πρακτικές με τους σεφ Μανώλη Παπουτσάκη, την Ελένη Ψυχούλη και Ιωάννα Σταμούλου. Το Le Mirage Group (Γιάννης Μουρτζούκος) προσέφερε το φαγητό των συντελεστών κατά την διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας των εργασιών, καθώς και το γεύμα εργασίας που δόθηκε για τα τοπικά ΜΜΕ. H ΠΤΗΝΕΚ και ο Γιώργος Μπέης μας προσέφεραν αυγά τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στα έργα και τα φαγητά του project.
Σημαντικότατη η υποστήριξη που παρείχε το Πτηνοπωλείο της Οικογένειας Ζέρβα στην ομάδα του εικαστικού Θοδωρή Ζαφειρόπουλου και της σεφ Ελένης Ψυχούλη προσφέροντας τα προϊόντα κοτόπουλου που χρησιμοποιήθηκαν στο έργο καθώς και για την παραχώρηση των εγκαταστάσεων για τις απαραίτητες παρασκευές και την χρήση ψυγείου.
Σταθερή στα project του γραφείου μας η στήριξη του εταιρίας παροχής γλωσσικών υπηρεσιών Interpretit που ανέλαβε μεγάλο μέρος των μεταφράσεων κειμένων δωρεάν.
Το πανηγύρι δεν θα είχε ποτέ αυτή την αυθεντικότητα, χωρίς την στήριξη και την συνεργασία των συλλόγων: Λαογραφικό Συγκρότημα Μεγάρων, Λύκειον των Ελληνίδων Μεγάρων, Σύλλογος Φίλων Βυζαντινής και Παραδοσιακής Μουσικής, Χορευτικός Όμιλος Μεγάρων. Υποδειγματική η συνεργασία μαζί τους με πολλές προοπτικές και για το μέλλον. Η προσφορά τους για τον τόπο είναι καθοριστική για την διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και το σημαντικότερο, ανιδιοτελής.
Στην οργάνωση του πανηγυριού και την συνοχή του παραδοσιακού μέρους του Αποθέρι Project, πολύ σημαντικές για εμένα και την ομάδα μου, ήταν οι συμβουλές, γνώμες, γνώσεις και πληροφορίες για τις παραδόσεις και την λαογραφία της περιοχής, των Γιάννη Γκίνη, Σπύρου Μπερδελή και Τζίμη Ηλία.
Οφείλουμε όλοι να ευχαριστήσουμε τους εικαστικούς καλλιτέχνες Αντώνη Βολανάκη και Θεόδωρο Ζαφειρόπουλο για την ενδελεχή έρευνα και εμβάθυνση στην ταυτότητα του τόπου μας, μαζί με τους σεφ που συνεργάστηκαν, Μανώλη Παπουτσάκη, Ελένη Ψυχούλη και Ιωάννα Σταμούλου. Το έργο τους αφήνει ένα δυνατό αποτύπωμα στο τόπο μας σε μία στιγμή που η ανάγκη εξωστρέφειας είναι πιο εμφανής από ποτέ. Ο πολιτισμός είναι ο μόνος δρόμος προς αυτήν τη κατεύθυνση. Η επιτυχία του Αποθέρι Project και η στήριξη του κόσμου είναι η έμπρακτη απόδειξη γι αυτό.
Μεγάλο ευχαριστώ στον άνθρωπο που ανέλαβε την μουσική επιμέλεια του Αποθέρι Project, τον Γιώργο Μπερδελή, καθώς και με το γεγονός ότι μαζί με τους εξαιρετικούς συνεργάτες του μουσικούς, έπαιξαν και τραγούδησαν με πάθος στο πανηγύρι, κρατώντας το κέφι ζωντανό μέχρι αργά το βράδυ. Επίσης, έγραψε και δημιούργησε με τους υπόλοιπους μουσικούς δύο νέα παραδοσιακά Μεγαρίτικα τραγούδια, με αφορμή τη θεματική των έργων των εικαστικών καλλιτεχνών τα οποία παρουσιάστηκαν στο κοινό για πρώτη φορά στο Πανηγύρι.
Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στη καρδιά του project, την ομάδα μου στο katArt-e Art & Technology Lab, τoν Άρη Ρουγγέρη και τον Δημήτρη Κέλλη που ανέλαβαν την παραγωγή, καθώς και τον σταθερό συνεργάτη από την γέννηση του γραφειου, τον Δημήτρη Γεωργακή, που έχει την ευθύνη επί των οικονομικών θεμάτων του Αποθέρι Project. Ευχαριστώ την voice soloist και performative artist Άννα Παγκάλου, την θεωρητικό τέχνης και καθηγήτρια στο Parsons της Νέας Υόρκης Lydia Matthews και τον τον κινηματογραφιστή Λουίζο Ασλανίδη, τις ηθοποιούς Αντιγόνη Γρηγοροπούλου, Δήμητρα Ταρούση, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη, τη αρχιτέκτονα Σωτηρία Ινετζή, την Κατερίνα Κατάκη στα σκηνοθετικά, την Έλενα Τσαβδάρη και τον Γιώργο Μπουλασίδη σε οργανωτικά θέματα. Τέλος ευχαριστώ τους υπεύθυνους για το Αποθέρι project στην 2023 Eleusis Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, Γωγώ Βουδούρη και Νεοκλή Μαντά, την Ελεάννα Γεωργίου και την Ελένη Τεμπονέρα από την επικοινωνία, τον καλλιτεχνικό διευθυντή κ. Μιχαήλ Μαρμαρινό και την Διευθύνουσα της κ. Σουλτάνα Σπυροπούλου .
Ευχαριστούμε για την υποστήριξη που μας παρείχαν όλες οι τοπικές εφημερίδες που ήταν χορηγοί επικοινωνίας.
Τέλος, ένα μεγάλο ευχαριστώ στο ΜegaraTV και ειδικά τον Αντώνη Μπακαούκα για το ζήλο με τον οποίο κάλυψε και εμβάθυνε στη δουλειά μας, με απώτερο σκοπό την καλύτερη και πιο εμπεριστατωμένη ενημέρωση των πολιτών σχετικά με την σημαντικότητα του εγχειρήματος μας.
Κλείνοντας θα ήθελα να εστιάσω στην ανάγκη σοβαρής χρηματοδότησης τέτοιων events, για να μπορούν να πραγματοποιούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, να μπορούν να διεισδύσουν βαθύτερα στις ανάγκες της κοινωνίας, να μπορούν να στηρίξουν συνεργασίες με περισσότερους φορείς, να μπορούν να παρέχουν περισσότερες θέσεις εργασίας σε επαγγελματίες του πολιτισμού για να μείνουν στον τόπο, καθώς και να μπορούν να προσφέρουν περισσότερα ερεθίσματα στους επισκέπτες, όπως βιωματικά εργαστήρια, εθελοντικό πρόγραμμα, παράλληλες δράσεις, αλλά κυριώτερο όλων, να μπορούν να δημιουργηθούν σωστές βάσεις από επαγγελματίες του Πολιτισμού, για να κρατάει την δυναμική του και να εξελίσσεται με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον.
Ο πολιτισμός είναι η επένδυση που χρειάζεται ο τόπος μας. Είναι μια επένδυση που ο κόσμος την έχει ανάγκη. Το έδειξε με την παρουσία και την συμμετοχή του στο Αποθέρι Project.
Με εκτίμηση,
Δημήτρης Μιχάλαρος
Εικαστικός καλλιτέχνης
Καλλιτεχνικός διευθυντής Αποθέρι project
Παρουσιάστηκαν στον χώρο του σταθμού τα σύγχρονα έργα τέχνης:
Εικαστικό έργο: Χάριτες Ζυμώνουν
Εικαστικός καλλιτέχνης: Αντώνης Βολανάκης
Σεφ/ Μάγειρας: Μανώλης Παπουτσάκης
Θεωρητική τεκμηρίωση έργου: Lydia Matthews
Ερμηνεύουν η μουσικός Άννα Παγκάλου και οι ηθοποιοί Αντιγόνη Γρηγοροπούλου, Δήμητρα Ταρούση, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη
Βοηθοί: Σωτηρία Ινετζή (αρχιτεκτονικά/εικαστικά), Κατερίνα Κατάκη (σκηνοθετικά), Έλενα Τσαβδάρη (οργανωτικά)
Λίγα λόγια για το έργο
Ένα κοινωνικό γλυπτό, αποτέλεσμα της συνεργασίας του εικαστικού καλλιτέχνη Αντώνη Βολανάκη και του σεφ Μανώλη Παπουτσάκη σε διάλογο με την επιμελήτρια τέχνης Lydia Matthews. Ο Βολανάκης ερευνά την τελευταία 20ετία μέσα από τα έργα του τη γυναικεία εμπειρία και αντίστοιχα ο Παπουτσάκης τις πιθανές εφαρμογές της φιλοσοφίας στο φαγητό. Στόχος των πολλαπλών επισκέψεων και διαμονών της συνεργατικής ομάδας στα Μέγαρα, ήταν να συνδεθούν με την πόλη. Ειδικά να ακούσουν ενεργά τις φωνές γυναικών που ζουν στα Μέγαρα οι οποίες μοιράστηκαν γενναιόδωρα τις εμπειρίες τους σε σχέση με την ζώσα παράδοση, την εντοπιότητα και την ξενότητα. Αυτές οι συναντήσεις, άλλοτε προγραμματισμένες και άλλοτε τυχαίες, ενισχύθηκαν με επισκέψεις σε κουζίνες σπιτιών, φούρνους, με μοιράσματα συνταγών και εν τέλει εργαστήρια με πολύωρα ζυμώματα, κεντήματα και φουρνίσματα ψωμιών. Ένας παραδοσιακός ξυλόφουρνος ανάβει και ψήνει οπτικά/λεκτικά μηνύματα γυναικών προς όλους/ες/α.
Παράλληλα η έρευνα συνέβαινε και σε άλλους χώρους, όπως το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων, το πολιτιστικό σύλλογο Θέογνις, μποστάνια και οινοποιεία της περιοχής κ.ά. Στο αρχαιολογικό μουσείο, με φύλακα τη θεά του σίτου Δήμητρα, ο Βολανάκης εμπνέεται από ένα αναθηματικό ανάγλυφο, του 4ου αιώνα π.Χ με τις τρεις Χάριτες. Αυτή η εικόνα σύντομα λειτουργεί ως καταλύτης για την παράσταση φαγητού στον δημόσιο χώρο, Χάριτες ζυμώνουν, αναδεικνύοντας τη ζωντανή παρουσία τριών γυναικών με λευκά ενδύματα. Χρησιμοποιώντας το νυφικό ως γλυπτικό και σημαίνον αντικείμενο, το οποίο εμφανίζεται συχνά στα εικαστικά έργα του Βολανάκη, το κοινωνικό γλυπτό διερευνά τι σημαίνει να βρίσκονται γυναίκες μαζί, χωρίς απαραίτητα να έχουν φιλικές ή συγγενικές σχέσεις, γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι και να παρασκευάζουν συλλογικά ψωμί και να διακοσμούν μοναδικά το καθένα ως προσφορά στη διευρυμένη κοινότητα. Το ζύμωμα, το πλάσιμο και το κέντημα του ψωμιού, πρακτικές γυναικών ανέκαθεν, επαναφέρουν νέα ερωτήματα σύνδεσης στην κοινότητα, της αλληλεπίδρασης μεταξύ των γενεών και της ανταλλαγής εμπειριών σε ιδιωτικό και δημόσιο πλαίσιο. Μπορεί η φιλοξενία να είναι καινοτόμα, αδιαπραγμάτευτη και απόλυτη με τις τρεις Χάριτες να προσφέρουν άρτο και οίνο;
Εικαστικό έργο: Η σιωπή των πτηνών
Εικαστικός καλλιτέχνης: Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος
Σεφ/ Μάγειρες: Ελένη Ψυχούλη, Ιωάννα Σταμπούλου
Θεωρητική τεκμηρίωση έργου: Ελένη Ψυχούλη, Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος
Βοηθοί: Γιώργος Μπουλασίδης (φωτογράφος)
Λίγα λόγια για το έργο
Μικροί, τις διακοπές του Πάσχα μετακομίζαμε στο οικογενειακό εξοχικό. Στο αστικό, παιδικό μας βιογραφικό, η αναγέννηση της φύσης, το φούντωμα της ζωής, προκαλούσε εκτός από αλλεργίες, μια παράξενη ταραχή. Κάθε χρόνο μαζεύαμε τα τσόφλια από τα τσουγκρισμένα κόκκινα αυγά και τα θάβαμε κάτω από τις πέτρες της αυλής, με απερίγραπτο σεβασμό. Για να τα ξαναβρούμε το επόμενο Πάσχα. Για να δούμε αν θα τα ξαναβρούμε. Παρ’ ότι ολόκληρο το καλοκαίρι τα παιχνίδια μας διαδραματίζονταν γύρω από τις πέτρες-νεκροταφεία, τα τσόφλια τα θυμόμασταν μόνον το επόμενο Πάσχα. Ενίοτε, με τρελή έξαψη, ανακαλύπταμε κάποια απομεινάρια. Λεπτά θραύσματα από κελύφη, με το χρώμα να έχει εξαφανιστεί σχεδόν από τους χυμούς των καιρικών φαινομένων. Θρυμματισμένα. Εύθραυστα. Το θάψιμο του αβγού, η ταφή του Χριστού.
Το εκταφή, την Ανάσταση. Εμείς, από κάποιο προαιώνιο ένστικτο, ρωτούσαμε το αυγό να μας απαντήσει. Πάνω του αφήναμε την τεράστια αγωνία των μυστηρίων του κόσμου: τη φθορά της ύλης. Τη διατήρηση. Τον θάνατο. Πού πάνε τα πράγματα όταν δεν τα βλέπουμε πια; Εικονογραφούσαμε το αποτρόπαιο τέλος της δικής μας φθαρτότητας. Από ένστικτο. Μερικά ασβεστούχα θραύσματα κάτω από μια πέτρα. Το μέλλον της ενηλικίωσής μας. Μια στιγμιαία συνάντηση του θανάτου με την Κοσμογονία του Ησίοδου. Κυκλική, σαν αυγό. Από τότε, όταν με έστελνε η γιαγιά να ψωνίσω κοτόπουλο και αβγά, οπωσδήποτε από τα Μέγαρα, η πόλη αυτή φάνταζε μέσα μου ως το τεράστιο ΩΟΝ (Ο ΩΝ) – αυτή που από όλες τις άλλες είχε το μοναδικό προνόμιο της Γέννησης της Ζωής, το ιδανικό, οβάλ σχήμα. Κάθε ζωή λοιπόν χρειάζεται ένα είδος χώρου, για να αναπτυχθεί, να δημιουργηθεί. Κάποιο κέλυφος, μια μήτρα.
Ετούτες οι αλλόκοτες σκέψεις αποτέλεσαν την βάση της συνεργασίας του εικαστικού Θεόδωρου Ζαφειρόπουλου και της δημοσιογράφου γεύσης Ελένης Ψυχούλη που επισκέφθηκαν και κατανόησαν τον μυθικό χαρακτήρα της ευρύτερης Μεγαρίτικης γης, αναζητώντας το αβγό, την κότα, την αρχιτεκτονική, τη μνήμη, τη γεύση, την κοινωνική διάσταση της ορνιθοτροφίας που ιστορικά αποτέλεσε βασική διατροφική, οικονομική και πολιτική παράμετρο σε αυτή την περιοχή της Αττικής. Ευθύγραμμα χτισμένοι τσιμεντόλιθοι με μακροσκελή κάτοψη, παρατημένοι ορνιθώνες ανάμεσα στις αρχαίες ελιές, σύγχρονες μονάδες επώασης, μια μοναδική βιομηχανική αλυσίδα με πρώτη ύλη έναν ζωντανό, μεταλλασσόμενο οργανισμό. Αν τα Μέγαρα ήταν γεύση, θα ήταν το οβάλ του αβγού που σπάει για να μεταλλαχτεί σε μια ευθύγραμμη πορεία, με πολλές στάσεις, σαν τροχιά τρένου που φτάνει στην πλατεία του πανηγυριού, σε μια κοινωνία-επικοινωνία-μετάληψη για τους συμμετέχοντες
ΤΡΟΦΗ
Λαογραφικοί σύλλογοι και ντόπιοι μαγείρεψαν παραδοσιακές συνταγές για το κοινό, που μοιράστηκαν δωρεάν στο πλαίσιο του πανηγυριού.
Ντόπιοι και λαογραφικοί σύλλογοι που συμμετείχαν: Λαογραφικό Συγκρότημα Μεγάρων, Λύκειον των Ελληνίδων Μεγάρων, Σύλλογος Φίλων Βυζαντινής και παραδοσιακής μουσικής, Χορευτικός Όμιλος Μεγάρων, Χορευτικός Όμιλος Νέας Περάμου Αττικής, Αθανάσιος Μήτσου
Αποθέρι Project
Σύγχρονη Τέχνη- Τροφή- Πανηγύρι
MΥΣΤΗΡΙΟ 183 ΑΠΟΘΕΡΙ PROJECT Στιγμιότυπα από το μεγάλο πολιτιστικό γεγονός που έλαβε χθες χώρα στον σταθμό των Μεγάρων, πρότζεκτ της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2023 Eleusis European Capital of Culture σε καλλιτεχνική διεύθυνση του Δημήτρη Μιχάλαρου και χρηματοδότηση Περιφέρειας Αττικής Λευτέρης Κοσμόπουλος
Με τη συμμετοχή διακεκριμένων καλλιτεχνών και την παρουσίαση έργων, βασισμένων στην αγροτική παραγωγή των Μεγάρων, το αυγό, το κοτόπουλο, με την υποστήριξη του Πολιτιστικός Σύλλογος Μεγάρων, «Ο Θέογνις» τη συμμετοχή λαογραφικών συλλόγων των Μεγάρων, το “Αποθέρι” κέρδισε τις εντυπώσεις και ευχή όλων ήταν να γίνει θεσμός.