«Πολλά κρούσματα νοσηλείας και πρώτος δυστυχώς θάνατος συμπολίτη μας, περιμένουμε με ελπίδα…»
Στις αρχές Ιανουαρίου 2021, ιστορική στιγμή για την υγεία στη χώρα μας, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Αρχίζουν οι εμβολιασμοί με τα νέα εμβόλια κατά της πανδημίας που τόσο μας βασανίζει.
Ποια εμβόλια παράχθησαν και κυκλοφορούν;
Α) Νουκλεϊκού οξέος εμβόλια, νέου τύπου m-RNA εμβόλιο. Τα εμβόλια τύπου ‘mRNA’ δίνουν οδηγίες στα κύτταρα μας να παράγουν δομικά τμήματα του κορωνοϊού, όπως τις ακίδες που έχουν στην επιφάνειά τους (ή τμήμα αυτών)
Το mRNA είναι τύπος RNA που υπάρχει σε όλους τους οργανισμούς – από τον άνθρωπο έως και τους ιούς. Λειτουργεί ως αγγελιοφόρο (messenger) RNA, δηλαδή δίνει οδηγίες στους οργανισμούς, ώστε να παράγουν τις πρωτεΐνες που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη και επιβίωσή τους.
Τα RNA εμβόλια χρησιμοποιούν μία συνθετική εκδοχή ενός τμήματους του mRNA του κορωνοïού. Όταν το τμήμα του ιικού mRNA εισέρχεται στο ανθρώπινο σώμα, “διαβάζεται” από τα κύτταρα και τους δίνει οδηγία να χτίσουν μία ορισμένη πρωτεΐνη του ιού. Πρόκειται για την πρωτεΐνη spike ή, αλλιώς, πρωτεΐνη- ακίδα, που επιτρέπει στον ιό να εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα.
Στη συνέχεια, το ανθρώπινο σώμα “αντιδρά” στην παρουσία της ιικής πρωτεΐνης, δηλαδή παράγει μία ανοσολογική απάντηση κατά του ιού. Με αυτό τον τρόπο το σώμα μας προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τον πραγματικό ιό, όταν έρθει σε επαφή μαζί του.
Υπάρχει περίπτωση να ενσωματωθεί το mRNA του εμβολίου στο ανθρώπινο DNA;
Το DNA του ανθρώπου βρίσκεται στον πυρήνα των κυττάρων μας. Το mRNA βρίσκεται στο κυτταρόπλασμα, όπου δίνει οδηγίες για την παραγωγή των πρωτεïνών και, στη συνέχεια, αποδομείται. Αυτό σημαίνει ότι πρακτικά το mRNA του εμβολίου δε θα έρθει σε επαφή με το DNA των κυττάρων. Η αποδόμηση του mRNA γίνεται ταχύτατα χάρη σε ειδικά ένζυμα που υπάρχουν στο κυτταρόπλασμα. Αυτή είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση των επιστημόνων όσον αφορά τα RNA εμβόλια: πώς θα αποφευχθεί η αποδόμηση του mRNA ώστε να “προλάβουν” να δράσουν στο σώμα μας.
Τα RNA εμβόλια μπορούν να παραχθούν γρήγορα και μαζικά, δηλαδή σε τεράστιες ποσότητες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι περιέχουν ένα μικρό μόνο τμήμα mRNA, που συντίθεται τεχνητά στις μονάδες παραγωγής και δεν απαιτεί ιδιαίτερες “πρώτες ύλες”, γιατί δεν περιλαμβάνει τμήμα ή ολόκληρο τον πραγματικό ιό. Η μαζική και γρήγορη παραγωγή τους τα καθιστά πολύτιμα σε συνθήκες πανδημίας.
η τεχνική των RNA εμβολίων είναι γνωστή εδώ και περίπου 20 χρόνια (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16111635/). Εμβόλια RNA κατά του καρκίνου έχουν χορηγηθεί στα πλαίσια κλινικών δοκιμών στο παρελθόν, ενώ έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες ανάπτυξης RNA εμβολίων για το ιό της γρίππης, τον ιό Ζικά και τον κυτταρομεγαλοïό.
Το βασικό πρόβλημα που “κράτησε πίσω” τη χρήση των RNA εμβολιών ήταν η δυσκολία στη μεταφορά και χορήγησή τους, καθώς το RNA είναι ευαίσθητο μόριο που αποδομείται ταχύτατα. Προκειμένου, λοιπόν, να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της αποδόμησης, το 2016 (https://www.the-scientist.com/news-opinion/the-promise-of-mrna-vaccines-68202) προτάθηκε η εισαγωγή του ιικού mRNA σε “φούσκες” από νανοσωματίδια λιπιδίων, που λειτουργούν προστατευτικά μέχρι να φτάσει η “φούσκα” στο κυτταρόπλασμα των κυττάρων. Παρ’όλο που η συγκεκριμένη τεχνική χρησιμοποιείται στα RNA εμβόλια κατά του κορωνοïού, εξακολουθούν να υπάρχουν δυσκολίες στη μεταφορά και συντήρησή τους.
Λόγω της ευαισθησίας του μορίου RNA, τα εμβόλια απαιτούν ειδικές συνθήκες μεταφοράς και συντήρησης. Το εμβόλιο της κοινοπραξίας Pfizer-BioNtech συντηρείται σε θερμοκρασία -70 C, δηλαδή απαιτεί ξηρό πάγο για τη μεταφορά και συντήρησή του. H συντήρηση του εμβολίου της Moderna απαιτεί θερμοκρασία -20 βαθμούς C, αλλά μπορεί να παραμείνει σε θερμοκρασία ψυγείου (2 έως 8 βαθμούς C) για 30 ημέρες. H σωστή συντήρηση των εμβολίων έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς σχετίζεται άμεσα με την αποτελεσματικότητά τους. Αν το RNA του εμβολίου δεν προκαλέσει την κατάλληλη ανοσολογική απάντηση, οι εμβολιαζόμενοι θα έχουν την ψευδή αντίληψη ότι είναι προστατευμένοι έναντι του ιού με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η δυσκολία στη μεταφορά και συντήρηση των RNA εμβολίων καθιστά δύσκολη τη χορήγησή τους σε χώρες απομακρυσμένες από τις μονάδες παραγωγής, καθώς και σε αναπτυσσόμενες χώρες στην Αφρική, Ασία κλπ.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών των Pfizer-BioNTech, αλλά και σύμφωνα με το φυλλάδιο SPC στο κουτί του εμβολίου, οι παρενέργειες περιλαμβάνουν:
Πολύ συχνές (μπορεί να εμφανίζονται σε περισσότερα από 1 ανά 10 άτομα)
- Πόνος στο σημείο της έγχυσης
- Αίσθημα κόπωσης
- Κεφαλαλγία
- Μυαλγία
- Ρίγος
- Αρθραλγία
- Πυρετός
Συχνές (μπορεί να εμφανίζονται σε έως 1 ανά 10 άτομα)
- Οίδημα στο σημείο έγχυσης
- Ερυθρότητα στο σημείο έγχυσης
- Ναυτία
Όχι συχνές (μπορεί να εμφανίζονται σε έως και 1 ανά 100 άτομα)
- Διογκωμένοι λεμφαδένες
- Γενικό αίσθημα κακουχίας
Οι παραπάνω παρενέργειες είναι προσωρινές.
Τα εμβόλια των Pfizer-BioNTech και Moderna χορηγούνται ενδομυïκά σε δύο δόσεις με μεσοδιάστημα 21 και 28 ημερών αντιστοίχως. Δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή δεδομένα για τη χορήγησή τους σε παιδιά (<16 ετών), εγκύους και θηλάζουσες.
Η κοινοπραξία Pfizer-BioNTech έχει δηλώσει ότι μπορεί να χορηγήσει 50 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου έως το τέλος του έτους, καθώς και 1.3 δισεκατομμύρια δόσεις έως το τέλος του 2021.
Η Moderna έχει δηλώσει ότι μπορεί να χορηγήσει 20 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου στις ΗΠΑ έως το τέλος του έτους, καθώς και μισό έως ένα δισεκατομμύριο δόσεις έως το τέλος του 2021.
Στην παρούσα φάση, το εμβόλιο των Pfizer-BioNTech έχει λάβει άδεια από την αγγλική Ρυθμιστική Αρχή Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας (MHRA). Το Ηνωμένο Βασίλειο ξεκινά τον εμβολιασμό των υγειονομικών, των ηλικιωμένων που μένουν σε κλειστές δομές διαβίωσης, του προσωπικού των παραπάνω δομών, καθώς και όλων των ατόμων ηλικίας >80 ετών. Αμέσως μετά θα εμβολιαστούν άτομα ηλικίας 70-79 ετών και οι υπόλοιπες ευπαθείς ομάδες.
Δεν είναι ακόμη γνωστή η αποτελεσματικότητα των RNA εμβολίων σε συγκεκριμένες ευπαθείς ομάδες, όπως άτομα με παχυσαρκία και σακχαρώδη διαβήτη. Επιπλέον, δεν είναι σαφές αν τα εμβόλια προστατεύουν μόνο τους εμβολιασθέντες ή αποτρέπουν και τη μετάδοση του ιού από τους εμβολιασθέντες στο περιβάλλον τους (όταν οι εμβολιασθέντες έρθουν σε επαφή με τον ιό).
Η διάρκεια της ανοσίας που προσφέρουν τα εμβόλια δεν έχει ακόμα προσδιοριστεί με ακρίβεια. Είναι πιθανό να απαιτείται τακτική επανάληψη του εμβολίου, όπως συμβαίνει με το ετήσιο εμβόλιο κατά της γρίπης. Η συσσώρευση μεταλλάξεων (αλλαγών) στο γενετικό κώδικα του ιού μπορεί επίσης να απαιτεί σε τακτική επανάληψη του εμβολιασμού μετά από (μικρή) τροποποίηση του RNA που περιέχεται στο εμβόλιο. Κατά τη μαζική χορήγηση των εμβολίων είναι πιθανό να καταγραφούν επιπλέον σπάνιες, καθώς και μακροπρόθεσμες, παρενέργειες.
Β) Απενεργοποιημένα εμβόλια,
Χρησιμοποιούν νεκρούς ιούς για την παραγωγή άμυνας του οργανισμού
Είναι παραγόμενα και διατίθενται μόνο στην Κίνα
Γ) ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΙΟΥ
Χρησιμοποιούν τροποποιημένους μη κορωνοϊούς που εκφράζουν την πρωτεϊνική ακίδα προκαλώντας την παραγωγή αντισωμάτων. Αυτά παράγουν οι : ASTRA ZENECA, JONSON & JONSON, MERC, CANSINO BIO
Δ) ΠΡΩΤΕΪΝΙΚΑ ΕΜΒΟΛΙΑ
Χρησιμοποιούν ανασυνδυασμενες πρωτεΐνες που προκαλούν ανοσοαπόκριση. Παράγονται από SANOFI/GSK κλπ
Τι θα συμβεί εάν επιλέξουμε να μην εμβολιαστούμε κατά του κορωνοïού;
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η πορεία της πανδημίας θα ανακοπεί όταν ποσοστό τουλάχιστον 70% του γενικού πληθυσμού αποκτήσει ανοσία κατά του κορωνοϊού, μέσω νόσησης ή/και εμβολιασμού (ανοσία αγέλης). Προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία αγέλης και με δεδομένο ότι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων δεν είναι 100%, απαιτείται εμβολιασμός ποσοστού μεγαλύτερου του 70% του γενικού πληθυσμού. Καθώς υπάρχουν ομάδες που δεν μπορούν να εμβολιαστούν ακόμη (π.χ. παιδιά), είναι απαραίτητο να εμβολιαστούμε όλοι οι υπόλοιποι.
Τα άτομα που επιλέγουν να μην εμβολιαστούν ουσιαστικά “σπάνε” τον κλοιό γύρω από τον ιό και του επιτρέπουν να επιβιώσει και να πολλαπλασιαστεί. Αντίστοιχα σε παγκόσμιο επίπεδο, ο μη εμβολιασμός λαών των αναπτυσσόμενων χωρών μπορεί να εμποδίσει το τέλος της πανδημίας, καθώς νέες “εστίες” θα απειλούν συνέχεια το Δυτικό κόσμο. Μια πεταλούδα που κουνάει τα φτερά της στο Πεκίνο μπορεί να προκαλέσει καταιγίδα στη Νέα Υόρκη. Η δωρεάν διάθεση του εμβολίου σε όλο τον πλανήτη είναι απαραίτητη και, ευτυχώς, φαίνεται ότι λαμβάνονται ήδη μέτρα σε αυτή την κατεύθυνση (https://www.who.int/initiatives/act-accelerator/covax).
Eίναι η ώρα της συλλογικής ευθύνης, είναι η ώρα της αλήθειας.
Όπως μέχρι στιγμής όλοι οι υγειονομικοί σε όλα τα πλάτη και μήκη της γής σταθήκαμε απέναντι σε αυτή τη δύσκολη πανδημία, έτσι και θα συνεχίσουμε κάνοντας πρώτοι το εμβόλιο. Ας μας εμπιστευθεί το σύνολο της κοινωνίας για να επιστρέψουμε σε αυτό που μας ανήκει.
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΠΑΛΕΥΘΕΡΗΣ ΜD – MSc
ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ-ΦΥΜΑΤΙΟΛΟΓΟΣ
ΠΗΓΕΣ :
Αθηνά Φ. Βέρβερη-Ιατρός Γενετίστρια
https://www.the-scientist.com/news-opinion/the-promise-of-mrna-vaccines-68202
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/faq.html
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp2025331
https://wellcome.org/news/seven-vital-questions-about-rna-covid-19-vaccines-pfizer-biontech-moderna
https://www.nature.com/articles/d41586-020-02926-w
https://www.bbc.com/news/health-55045639
https://www.bmj.com/content/371/bmj.m4714
https://edition.cnn.com/2020/12/01/asia/china-coronavirus-vaccine-diplomacy-intl-hnk/index.html
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMcibr2009737
https://www.fda.gov/vaccines-blood-biologics/vaccines/emergency-use-authorization-vaccines-explained
https://www.pfizer.com/news/press-release/press-release-detail/pfizer-and-biontech-conclude-phase-3-study-covid-19-vaccine