Του Χρίστου Γ. Ρώμα
Η ελληνική γλώσσα είναι η μεγάλη μας κληρονομιά που έρχεται από τα βάθη των αιώνων και αποδεικνύει την αδιάσπαστη φυλετική ενότητα των Ελλήνων. Και έχει τέτοια αρμονία, μουσικότητα και πλούτο, η γλώσσα μας, που έχει λεχθεί πως, αν οι θεοί μιλούσαν ως άνθρωποι, θα μιλούσαν ελληνικά. Η νέα ελληνική γλώσσα που μιλάμε σήμερα, είναι γεμάτη δύναμη και ζωή -και παρά τις όποιες διαφορές της προς τη μητρική της αρχαία ελληνική και βυζαντινή, διατηρεί τις ίδιες ρίζες και τον αγέραστο κορμό της, που της εξασφαλίζουν εκφραστικότητα, ευλυγισία, δύναμη συνθετική, αλλά και τεράστια παραγωγική ικανότητα, ώστε να μπορεί να παράγει διαρκώς νέες λέξεις, ανάλογα με τις ανάγκες που δημιουργούνται στην κοινωνία, στην τέχνη, στην επιστήμη και στη ζωή.
Την ενότητα της ελληνικής γλώσσας διά μέσου των αιώνων αποδεικνύουν οι εκατοντάδες λέξεις που έμειναν εντελώς ίδιες (π.χ. γάλα, γράφω, ξύλο, θάλασσα), αλλά και οι πολλές άλλες που απλώς προσαρμόστηκαν φωνητικά και τυπολογικά (π.χ. πατήρ> πατέρας, παις>παιδί, κ.ά.).
Στο διάβα της ιστορίας, όμως, και στην επιμειξία με τους άλλους λαούς η νέα ελληνική γλώσσα εμπλουτίστηκε με πολλές ξένες λέξεις, όπως λατινικές, εβραϊκές, ιταλικές, τούρκικες-ενώ από την πολλαπλή επικοινωνία της με την Ευρώπη απέκτησε κι ένα πλήθος από λέξεις του υλικού και πνευματικού πολιτισμού της Ευρώπης. Όμως, όλες τις ξένες λέξεις τις ενέταξε η γλώσσα μας στο κλιτικό της σύστημα, ώστε να μπορούν και οι ξένες, όπως και οι ελληνικές, να έχουν νόημα, ευλυγισία και πλαστικότητα.
Αντίθετα, όπως παρατήρησε ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Κακριδής, όποιες ξένες λέξεις έμειναν αναφομοίωτες δημιουργούν στον λόγο γλωσσική τραχύτητα (π.χ. τρανζίστορ), γι’ αυτό και η γλώσσα μας προσπάθησε και προσπαθεί να δημιουργήσει νεολογισμούς σε κάθε τομέα της καθημερινής δραστηριότητας, ώστε να περιορίσει τη χρήση όλων αυτών των αναφομοίωτων ξενικών λέξεων.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, διαπιστώνουμε ένα φαινόμενο, το οποίο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και σχετίζεται με την άκριτη χρήση ή υιοθέτηση αμετάφραστων ξενικών όρων ή απλών λέξεων σε ποικίλες εκφάνσεις της καθημερινότητας. Το φαινόμενο αυτό έχει ως συνέπεια να νοθεύεται το γλωσσικό μας αίσθημα και να μετατρέπεται η γλώσσα της καθημερινής ζωής σε ένα υβριδικό αγγλοελληνικό ιδίωμα.
Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Στον τομέα του αθλητισμού δεν ακούγεται πλέον ο όρος «Πρωτάθλημα Α’ Εθνικής κατηγορίας», αλλά ο αγγλικός “Super League”. Το ίδιο συμβαίνει και με το «Πρωτάθλημα Β’ Εθνικής κατηγορίας», που έχει αντικατασταθεί με το “Football League”. Στην κοινωνική και πολιτική ζωή τα «κέντρα φιλοξενίας» έχουν αντικατασταθεί από τα “hot spots”, η «τηλεμαχία» από το “debate” και το «αμοιβαίο όφελος» από το “win win”. Να προχωρήσουμε; Στον χώρο της οικονομίας και του εμπορίου μια σειρά από “POS”, “Black Friday”, “delivery”, “take away”, “click away”, “e-shops”, κ.ά. αποτελούν την κορυφή ενός ραγδαία διογκούμενου παγόβουνου. Αλλά και στον χώρο της υγείας, με την καλπάζουσα πανδημία του κορωνοϊού, στην καθημερινή ενημέρωση δεν ακούγονται πλέον ελληνικοί όροι, αλλά τα γνωστά “lockdown” και τα “rapid tests”, τα οποία αναπαράγονται αμετάφραστα από τον καθημερινό έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Να μην αφήσουμε απέξω και το καθημερινό “okay” στις συζητήσεις μας που έχει αντικαταστήσει το πιο απλό και εύχρηστο ελληνικό «ωραία» ή «εντάξει». Αξίζει, όμως, να ολοκληρώσουμε τις παρατηρήσεις μας με το εξοργιστικό φαινόμενο των ξενόγλωσσων πινακίδων που κοσμούν τα καταστήματα σε πόλεις, ακόμα και χωριά της χώρας μας-και για το οποίο είχαμε κάνει λόγο παλαιότερα.
Μπρος σ’ αυτήν την καινοφανή πραγματικότητα διαμαρτυρόμαστε-μαζί με την Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων-και κρίνουμε ότι είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένα επίσημο επιτελικό όργανο από την ελληνική Πολιτεία, στελεχωμένο από πνευματικούς ανθρώπους, οι οποίοι θα είναι σε θέση να δίνουν ανά πάσα στιγμή λύση στα προβλήματα, που θέτει επί τάπητος η ανάγκη για τη χρήση νεολογισμών σε κάθε τομέα της καθημερινής δραστηριότητας. Οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι, με γνώση και μέριμνα για τη γλωσσική και πολιτισμική μας παράδοση, θα μπορούν να αναλάβουν και το έργο της σταδιακής αποκατάστασης των όρων που σήμερα έχουν αντικατασταθεί από ξενικούς.
Τελειώνουμε, παραθέτοντας την πρόσκληση των φιλολόγων. «Η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων καλεί τους πνευματικούς ανθρώπους της πατρίδας μας, αλλά και όλους τους πολίτες της χώρας, να υπερασπισθούμε την ελληνική γλώσσα, την ποιότητα, την αισθητική και το ιστορικό της βάθος, έχοντας πάντα κατά νουν το σολωμικό αίτημα, τόσο επίκαιρο με τον επικείμενο εορτασμό της εθνικής επετείου: Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;».