Γράφει η Οικονομοπούλου Αγγελική
Απόφοιτος του τμήματος Κλασικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Αριστούχος σε ΠΜΣ Διδασκαλία και Αναλυτικά Προγράμματα
Το θέατρο γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα με την τραγωδία. Ξεκίνησε από τις τελετές της λατρείας του Διονύσου , θεο
ύ της γονιμότητας και του μεθυσιού. Οι τελετές αυτές τόνιζαν τις έντονες και οδυνηρές πλευρές της ζωής ,οπότε η τραγωδία στην ολοκληρωμένη της μορφή πραγματευόταν προβλήματα συνείδησης με κατάληξη βίαιη, πένθιμη και ένα ηθικό μήνυμα. Στη συνέχεια γεννήθηκε η κωμωδία και το σατυρικό δράμα. Στις παρουσιάσεις αυτές οι ηθοποιοί ήταν άνδρες και μόνο, που πλαισιώνονταν από τη σκευή, την ενδυμασία δηλαδή, ειδική για κάθε είδος δράματος, καθώς τα πρόσωπα τους ήταν καλυμμένα με προσωπεία.
Στο αρχαίο δράμα υπήρχε ρυθμός και μέτρο. Οι υποκριτές δεν αλάλαζαν , ούτε ξέφευγαν από το αυστηρό πλαίσιο που επέβαλε το μέτρο, δίνοντας ένα ρυθμό ανάλογο των συναισθημάτων των πρωταγωνιστών , που όφειλαν να μεταδώσουν στους θεατές. Τα λόγια τους και ο τρόπος έκφρασης των ηχητικών συμπλεγμάτων προκαλούσαν μια ηχητική αρμονία, που χάιδευε τα αυτιά των θεατών, τους μάγευε και εκείνοι εκστατικά ανέμεναν το κάθε τέλος.
Σήμερα, όλοι εμείς οι απόγονοι αυτών των ιερών τεράτων, των ανθρώπων που έδωσαν άλλη διάσταση στην ανθρωπότητα και αποτέλεσαν έναν ήλιο που θα φωτίζει για πολλά χρόνια ακόμα, έχουμε την τιμή να κρατάμε στα χέρια μας αλώβητα πολλά από τα έργα των πιο σπουδαίων τραγικών και σατυρικών ποιητών της εποχής. Και όχι μόνο τα κρατάμε, αλλά τα μελετάμε και τους δίνουμε ξανά πνοή προσπαθώντας να τα ζωντανέψουμε σε όσους από τους φυσικούς τους χώρους έχουν απομείνει, όπως είναι το αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου.
Όταν όμως αποφασίζει κανείς να δώσει σάρκα και οστά σε ένα τέτοιο έργο, βγαλμένο από «θεϊκό μυαλό», πρέπει αρχικά να κατανοήσει τη σημασία του και τη βαρύτητα του. Οφείλει να το ντύσει με το κοστούμι της εποχής και να το βοηθήσει να αναγεννηθεί και να αναστηθεί, χωρίς όμως να το αλλοιώσει. Ειδάλλως τι ανάσταση θα υπάρξει;
Δυστυχώς όμως σήμερα, οι ιερόσυλοι είναι πλείστοι. Ανεβάζουν τα έργα αυτά, χωρίς να σέβονται ούτε τον ιερό χώρο μέσα στον οποίο τους δίνουν πνοή, ούτε και τη δομή και ιστορία του έργου. Επιλέγουν κοστούμια και σκηνικά που δεν θυμίζουν σε τίποτα την εποχή εκείνη, αλλά αντίθετα σε κάνουν να νιώθεις ότι βρίσκεσαι στο σπίτι σου και παρακολουθείς κάποια τηλεοπτική σειρά. Συνήθως ωθούν τους υποκριτές να στριγγλίζουν και να αλαλάζουν , άνευ ρυθμού και μέτρου. Η ηχητική αρμονία αντικαθίσταται από παραφωνία ,που τρυπά τα ώτα του θεατή και του προκαλεί αποστροφή.
Πολλά ήταν τα έργα που έλαβαν χώρα φέτος στην Επίδαυρο, έργα του Αισχύλου, του Ευριπίδη και του Αριστοφάνη. Τα περισσότερα με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά. Κακόγουστα και μοντέρνα σε σημείο που προκαλούσαν αποστροφή και θλίψη για την αποκαθήλωση των έργων αυτών. Το πιο θλιβερό δε, ήταν ότι χειροκροτούνταν , γιατί σήμερα δεν έχουμε μάθει να κρίνουμε και να εκφράζουμε τη γνώμη μας, αλλά να επαινούμε το οτιδήποτε ,επειδή δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα για αυτό και δεν ασχοληθήκαμε να μάθουμε, αλλά θεωρούμε ότι αν πάμε θέατρο θα δείξουμε στους άλλους, ότι χαρακτηριζόμαστε από κουλτούρα. Ή ακόμα χειρότερα φοβόμαστε να μιλήσουμε , μήπως και σχολιαστούμε ως ακραίοι ή κακοί. Γιατί όποιος σήμερα πάει κόντρα στην αμάθεια και την κακογουστιά , δυστυχώς θεωρείται ακραίος, μιας και ταράζει λιμνάζοντα ύδατα. Να σημειωθεί εδώ, ότι οι αρχαίοι Έλληνες έκριναν πολύ αυστηρά τις παραστάσεις και δεν ενδιαφέρονταν αν γκρέμιζαν την όποια εικόνα και αίγλη κατείχε ο εκάστοτε ποιητής, τη στιγμή που με το έργο του πρόσβαλε την ηθική τους ή την αισθητική τους . Πολλές ήταν οι φορές που χλεύαζαν και πρόγκιζαν έργα που δεν σέβονταν τη νοημοσύνη και πιστεύω των θεατών.
Όταν μπαίνεις σε ένα αρχαίο θέατρο, όπως της Επιδαύρου ή στο Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού, πρέπει να κλείνεις πίσω την πόρτα του παρόντος και να χάνεσαι στο παρελθόν. Όταν ξεκινά η παράσταση, πρέπει αμέσως να μεταφέρεσαι στο χρόνο και να νιώθεις ένας άνθρωπος της εποχής. Τα λόγια πρέπει να διεισδύουν μέσα σου και να ρυθμίζουν τους παλμούς της καρδιάς σου, ώστε να χορεύουν σε εκείνους που έχει ο πρωταγωνιστής. Πρέπει να γίνεσαι ένα με τον πρωταγωνιστή και το βίωμα του, ώστε να νιώσεις και να επεξεργαστείς το μήνυμα που σου δίνει. Ο ρυθμός των λόγων του υποκριτή οφείλει να παρασύρει το μυαλό σου στα μονοπάτια που χάραξε ο εκάστοτε ποιητής, ώστε να φανερωθεί μπροστά σου η μαγεία του μυαλού του, πως αυτός ο άνθρωπος του 5ου αιώνα κοίταξε βαθιά μέσα στο μέλλον και σκιαγράφησε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης, ώστε εσύ η εξέλιξη του, το 2017 να ταυτίζεσαι πλήρως και να συνθέτεις το εγώ σου μέσα από τις φιγούρες και τα δρώμενα της εποχής του ποιητή. Οφείλει ο εκάστοτε σύγχρονος σκηνοθέτης να σεβαστεί , ότι σε αυτούς τους ιερούς χώρους, όπως της Επιδαύρου και μέσα από αυτά τα θεϊκά έργα, παρόν και παρελθόν γίνονται ένα. Η ένωση αυτή αποκαλύπτει τη δύναμη της ανθρώπινης ύπαρξης και των στοιχείων που τη συνθέτουν. Είτε ζούσες τότε, είτε τώρα με τα ίδια διλήμματα θα ερχόσουν αντιμέτωπος και στα ίδια λάθη θα βυθιζόσουν. Το να μείνεις πιστός στα στοιχεία και μεθόδους της εποχής, βοηθά το έργο να ξαναζωντανέψει όπως ήταν ,χωρίς να χάνει ίχνος από την τελειότητα του. Αλλιώς πώς θα σε τέρψει και πώς θα σε προβληματίσει; Αν κάποιος έχτιζε σήμερα τον Παρθενώνα από την αρχή με σύγχρονα υλικά και μεθόδους θα είχε αξία; Θα το θαύμαζε κανείς το ίδιο;
Αγαπάμε τις αρχαιότητες και τις θαυμάζουμε γιατί κατάφεραν να διατηρήσουν όπως και αν είναι μια τελειότητα, μια αίγλη και έναν πολιτισμό ζωντανό και φωτεινό. Σημαντικός είσαι όταν μπορείς να αναγνωρίσεις την αξία αυτών που κρατάς στα χέρια σου, τη σημασία τους και όταν τα διατηρείς αλώβητα στο χρόνο με γνώμονα το σεβασμό. Αν προσπαθήσεις να κλέψεις δόξα θυσιασμένος στο βωμό της πρωτοπορίας και του εκμοντερνισμού, το μόνο που καταφέρνεις είναι το θάνατο μια αξίας.