Ποιες είναι και πώς μπορείτε να τις αντιμετωπίσετε
Γράφει η Κωνσταντίνα Κάρκα
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Η καθημερινότητά μας έχει αλλάξει αρκετά με την εξάπλωση του κορονοϊού και είναι πιθανό να αλλάξει περισσότερο. Σχολεία, φροντιστήρια και επιχειρήσεις έχουν κλείσει διαταράσσοντας την καθημερινή ζωή των περισσότερων-αν όχι όλων-των οικογενειών. Οι αλλαγές αυτές σε συνδυασμό με τον κατ’ οίκον περιορισμό, την αποφυγή των κοινωνικών επαφών και την τακτική τήρηση μέτρων υγιεινής και αυτοπροστασίας μπορεί να έχουν αρκετές ψυχολογικές συνέπειες σε ορισμένους ανθρώπους, όπως η ένταση των ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών (πχ αδιάκοπο πλύσιμο των χεριών) και η μοναξιά. Κάποιες από τις συναισθηματικές αντιδράσεις που παρατηρούνται με την παρούσα κατάσταση είναι η ανησυχία, η αγωνία, το άγχος ακόμα και ο πανικός τόσο για τους εαυτούς μας όσο και για τους αγαπημένους μας ανθρώπους. Επίσης μπορεί να παρατηρηθεί άρνηση ή υποτίμηση του προβλήματος, με αποτέλεσμα τη μη συμμόρφωση στις οδηγίες που δίνονται σχετικά με την πρόληψη ως το πιο αποτελεσματικό μέτρο περιορισμού της επιδημίας.
Πώς μπορούν να μας επηρεάσουν η κοινωνική απομόνωση και η καραντίνα;
Είναι γνωστό ότι η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά μπορούν να επιδράσουν αρνητικά τόσο στην ψυχική όσο και τη σωματική υγεία ενός ανθρώπου. Οι καραντίνες που είναι αορίστου χρόνου έχουν περισσότερες επιπτώσεις. Σε βάθος χρόνου η μοναξιά και η απομόνωση μπορεί να έχει συνέπειες όπως βαρεμάρα, πτώση του ηθικού, κόπωση, άγχος, μειωμένες γνωστικές-νοητικές λειτουργίες, κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες,. Αυτό όμως αφορά ανθρώπους που νιώθουν αποκομμένοι από τους υπόλοιπους, ότι δηλαδή έχουν απομακρυνθεί από αγαπημένα τους πρόσωπα κι έχουν χάσει την ελευθερία τους. Ωστόσο η παρούσα κατάσταση θα ήταν χρήσιμο να γίνει αντιληπτή ως αυτό-απομόνωση ως μια αλτρουιστική επιλογή, δηλαδή μια έμπρακτη απόδειξη ενδιαφέροντος για τους άλλους κι όχι απλώς αυτό-προστασία.
Κάτι που θα ήταν επίσης χρήσιμο να έχουμε κατά νου και συχνά βοηθά στην αντιμετώπιση των ψυχολογικών επιπτώσεων τέτοιων καταστάσεων, αφορά την καθολικότητα. Πιο αναλυτικά, πρόκειται για μια κατάσταση η οποία μας αφορά όλους και την οποία αντιμετωπίζουμε όλοι. Βρίσκοντας έτσι αρκετούς ανθρώπους γύρω μας να βιώνουν συναισθήματα ανάλογα με τα δικά μας, νιώθουμε μεγαλύτερη ελευθερία να μιλήσουμε γι’ αυτά και να επικοινωνήσουμε μαζί τους, ανακουφίζοντάς μας. Πολλές φορές ερχόμαστε κοντά με τους άλλους μέσω αυτών των συναισθημάτων αγωνίας, άγχους και ίσως και θλίψης. Η τεχνολογία μπορεί να φανεί αρκετά χρήσιμη, αφού στην εποχή του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πλήθος άλλων δυνατοτήτων, νιώθουμε λιγότερο μόνοι, αποκομμένοι από τους συγγενείς και τους φίλους αλλά και την κοινωνία γενικότερα. Χρησιμοποιώντας σωστά την τεχνολογία μπορούμε όχι μόνο να σπάσουμε την απομόνωση αλλά και να εργαστούμε από το σπίτι, να κάνουμε ηλεκτρονικά μαθήματα, να μιλήσουμε πρόσωπο με πρόσωπο μέσω Skype καθώς επίσης και να παίξουμε ομαδικά ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω τις ψυχολογικές επιπτώσεις της καραντίνας;
Ας φέρουμε στο μυαλό μας πως συχνά παραπονιόμαστε για την έλλειψη χρόνου τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους αγαπημένους μας. Παραβλέποντας τον φόβο, την αγωνία, τον πανικό και έχοντας αποδεχθεί τη νέα (προσωρινή) κατάσταση της απομόνωσης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον ελεύθερο χρόνο που έχει προκύψει ώστε να κάνουμε πράγματα που μας έλειπαν, που αναβάλαμε ή που θέταμε σε δεύτερη μοίρα λόγω των απαιτήσεων της καθημερινότητας. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι απλά το να ξεκουραστούμε, να κοιμηθούμε λίγο παραπάνω, να αποστασιοποιηθούμε από το άγχος της ρουτίνας, να γυμναστούμε, να διαβάσουμε κάτι που μας αρέσει ή ακόμη και να μάθουμε μια νέα δεξιότητα. Ταυτόχρονα μπορούμε να επικοινωνήσουμε με αγαπημένους μας που συχνά αμελούμε, να περάσουμε χρόνο με τα μέλη της οικογένειάς μας κι ακόμη περισσότερο με τα παιδιά. Αλώστε τα παιδιά μας προσφέρουν την ευκαιρία να ξαναζήσουμε το παιδικό μας κομμάτι μαζί τους. Δεν είναι αγγαρεία να παίξετε μαζί τους, αλλά ευκαιρία να διασκεδάσετε, να αφήσετε ελεύθερη τη φαντασία σας και να γελάσετε.
Καθώς το «σύννεφο» του πανικού και του φόβου έχει θολώσει όλες αυτές τις δυνατότητες, συχνά είναι δύσκολο να μπορέσουμε να ρυθμίσουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα και να ελέγξουμε τις αρνητικές μας σκέψεις. Πολύ βοηθητικό είναι το να κρατάτε ένα ημερολόγιο σημειώνοντας φράσεις από κάτι θετικό που συνέβη μες στη μέρα σας, που ίσως δεν είχατε τη δυνατότητα να κάνετε χωρίς την παρούσα συνθήκη (πχ είδα μια ταινία που μου άρεσε, είχα το χρόνο να ξεκουραστώ, μίλησα με έναν φίλο που είχα καιρό να δω, αφιέρωσα περισσότερο χρόνο στους γονείς μου ή στα παιδιά μου κλπ.). Διαβάζοντας ξανά τις φράσεις αυτές, καθώς αυξάνονται μέρα με τη μέρα, μπορούμε να βοηθηθούμε ώστε να εστιάζουμε περισσότερο την προσοχή μας στα θετικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραβλέπουμε και τα όσα οφείλουμε να τηρούμε.
Ωστόσο εάν νιώθετε πως υπάρχει κάτι που σας δυσκολεύει καλό είναι να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας προκειμένου να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε αυτό που βιώνετε μέσω βίντεο κλήσης.
Πώς να μιλήσετε στα παιδιά σας για τον κορωνοϊό
Ακόμη κι αν τα παιδιά σας δεν έχουν ακούσει κάτι σχετικά με τον κορονοϊό(το οποίο είναι σχεδόν αδύνατο), παρατηρούν τις αλλαγές στη ζωή τους αλλά και τη δική σας, με το κλείσιμο του σχολείου, πιθανότατα τη διακοπή της εργασίας σας και ταυτόχρονα τη μειωμένη δυνατότητα να επισκεφθούν τον παππού και τη γιαγιά ή ακόμη και το να παίξουν σε κάποια παιδική χαρά ή παιδότοπο. Η μυστικοπάθεια γύρω από το θέμα όχι μόνο δε βοηθά τα παιδιά αλλά αντίθετα εντείνει το άγχος, την ανησυχία και πιθανότατα τη νευρικότητά τους και τα ξεσπάσματα θυμού. Είναι προτιμότερο λοιπόν να ενημερώσετε εσείς τα παιδιά σας σχετικά με το θέμα, αφού πρώτα έχετε λάβει εσείς την κατάλληλη ενημέρωση μακριά από τον πανικό και την παραπληροφόρηση και λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία του παιδιού σας.
Μπορείτε να ξεκινήσετε τη συζήτηση ρωτώντας τα αρχικά για το τι γνωρίζουν τα ίδια σχετικά, ώστε να μπορέσετε να κατευθύνετε έπειτα τη συζήτηση, σύμφωνα με αυτά που ήδη γνωρίζουν. Προσπαθήστε να είστε ήρεμοι μεταδίδοντάς τους το αίσθημα της ασφάλειας, αντί αυτό του πανικού και του άγχους και να είστε έτοιμοι να απαντήσετε στις ερωτήσεις που σας απευθύνουν με όση περισσότερη ειλικρίνεια μπορείτε, χωρίς να τα βομβαρδίζετε με πολλές πληροφορίες. Αν κάτι δεν το γνωρίζετε, είναι καλό να τους απαντήσετε πως είναι κάτι που δεν το ξέρετε, αλλά αν μάθετε γι’ αυτό θα τα ενημερώσετε. Χωρίς να ωραιοποιήσετε την κατάσταση και δίνοντας έμφαση στην πρόληψη, μπορείτε μέσω του παιχνιδιού (που είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους να μάθουν και να μιμηθούν τα παιδιά μια συμπεριφορά), να τους δείξετε πώς μπορούν να πλένουν τα χέρια τους, να μην ακουμπάνε παντού, να προσέχουν πώς βήχουν και φτερνίζονται, αλλά και πώς μπορούν να περάσουν το χρόνο τους στο σπίτι.
Ενδεικτικά σύμφωνα με τις ηλικίες δίνονται κάποιες οδηγίες σχετικά με τον χειρισμό
- Παιδιά προσχολικής ηλικίας: Παρέχουμε απλές, κατανοητές και περιεκτικές πληροφορίες. Χρησιμοποιούμε απλή γλώσσα και ελέγχουμε εάν έχουν γίνει κατανοητές έννοιες και λέξεις. Απαντάμε μόνο στις ερωτήσεις που θέτουν τα παιδιά
- Παιδιά σχολικής ηλικίας: Εξηγούμε με απλά λόγια, χωρίς περιττές λεπτομέρειες. Απαντάμε με ειλικρίνεια και σαφήνεια στις ερωτήσεις που μας θέτουν, όσες φορές κι αν χρειαστεί χωρίς να ωραιοποιούμε την κατάσταση ή και να μεταδίδουμε πανικό. Διαψεύδουμε φήμες και ιστορίες που πιθανότατα έχουν ακούσει ή φανταστεί, βοηθώντας τα να διαχωρίσουν την πραγματικότητα από αυτό που φαντάζονται ή φοβούνται πως μπορεί να συμβεί.
- Έφηβοι: Μπορούμε είτε οι ίδιοι να τους δώσουμε μια περιεκτική και σαφή ενημέρωση γύρω από την κατάσταση, όπως επίσης και να τους βοηθήσουμε να αναζητήσουν οι ίδιοι πληροφορίες σε κατάλληλες πηγές, αποφεύγοντας την παραπληροφόρηση. Είναι χρήσιμη η συζήτηση μαζί τους γύρω από τον ρόλο των Μ.Μ.Ε. και της αποτελεσματικότητας της υπερπληροφόρησης.