Γράφει η Παγώνα (Νόννα) Ν. Λουκά
Δικηγόρος
Ο όρος «Γυναικοκτονία» δεν υφίσταται νομικά, δηλαδή ο Νόμος δεν διαχωρίζει την εν γένει ανθρωποκτονία από την ανθρωποκτονία με θύμα πρόσωπο του ενός ή του άλλου φύλου. Η “Γυναικοκτονία”, είναι κοινωνιολογικό όρος και αναφέρεται σε εγκλήματα τα οποία μπορεί να θεωρηθεί ότι έχουν μία ρατσιστική χρειά, στρέφονται κατά του γυναικείου φύλου, έχουν σεξιστικά κίνητρα και εμφορούνται από «πατριαρχικές» αντιλήψεις. Στην ελληνική νομοθεσία ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία προβλέπει την ανθρωποκτονία εκ προθέσεως (άρθρο 299 ΠΚ) και τη θανατηφόρα σωματική βλάβη (άρθρο 311 ΠΚ) ως πράξεις ενδοοικογενειακής βίας (άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 3500/2006). Σημειωτέον ότι η ανθρωποκτονία εκ προθέσεως τιμωρείται με τη βαρύτερη δυνατή ποινή, δηλαδή την ισόβια κάθειρξη, οπότε δεν νοείται στην περίπτωση αυτή επιβαρυντική περίσταση, φρονώ δε πως γι’ αυτό δεν υπήρξε κάποια ειδικότερη πρόβλεψη για το αδίκημα που ευρέως χαρακτηρίζεται από τα ΜΜΕ το τελευταίο διάστημα, λόγω της επικαιρότητας, ως «γυναικοκτονία» .
Τι μπορούν να κάνουν γυναίκες που αντιμετωπίζουν έμφυλη ή ενδοοικογενειακή βία σε νομικό επίπεδο; Τι θα συμβουλεύατε γυναίκες που αντιμετωπίζουν έμφυλη βία; Μπορούν να κάνουν μηνύσεις; Πώς μπορούν να στοιχειοθετήσουν τέτοιες πράξεις;
Κατ’ αρχάς θα πρέπει να δευκρινηστεί ότι «έμφυλη» καθώς και «ενδοικογενειακή» βία δεν ορίζεται μόνο η σωματική βλάβη ή/και η προσβολή της γενετήσιας αξιοπέρειας, αλλά και η πρόκληση ψυχικού πόνου, ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος, εν προκειμένω της γυναίκας. Μία γυναίκα η οποία υφίσταται οποιασδήποτε τέτοιας μορφής βία, θα πρέπει να απευθυνθεί άμεσα στην Αστυνομία , καταγγέλοντας το περιστατικό. Η Αστυνομία και τα όργανά της έχουν υποχρέωση εχεμύθειας. Σε περίπτωση άμεσου κινδύνου ή ανάγκης, θα πρέπει να κληθεί το 100 και να ζητηθεί προστασία. Στην Αστυνομία μπορεί επίσης να υποβληθεί μήνυση, εάν το θύμα επιθυμεί. Ωστόσο, το αδίκημα είναι αυτεπάγγελτο και για τον λόγο αυτό, δεν υπάρχει υποχρέωση καταβολής παραβόλου μήνυσης, ενώ τα αστυνομικά όργανα είναι υποχρεωμένα να διερευνήσουν την καταγγελία και από εκεί και πέρα να πράξουν τα δέοντα στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς τους . Η μήνυση μπορεί να υποβληθεί και σε μεταγενέστερο χρόνο, εάν το θύμα επιθυμεί, αφού συμβουλευτεί δικηγόρο ο οποίος θα την συντάξει, αξιολογώντας τα περιστατικά και υποβάλλεται είτε στο αστυνομικό τμήμα της κατοικίας του θύματος είτε στην Εισαγγελία. Σε περίπτωση δε, σωματικής βίας, είναι σκόπιμο το θύμα να καταφύγει κατά προτίμηση σε δημόσιο φορέα (νοσοκομείο), αναφέροντας με ειλικρίνεια το τί ακριβώς συνέβη, προκειμένου να εξεταστεί από ειδικό και τα ευρήματα να αποτυπωθούν σε έγγραφη γνωμάτευση. Περαιτέρω, τα θύματα μπορούν να απευθύνονται και στα συμβουλευτικά κέντρα για τη βία κατά των γυναικών, που υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Ισότητας και στελεχώνονται από ομάδα ψυχολόγων κοινωνικών λειτουργών, νομικών καθώς και συμβούλων απασχόλησης.
Το θέμα της ποινής ή τιμωρίας των δραστών απασχολεί έντονα το δημόσιο διάλογο αφήνοντας στην κοινωνία το αίσθημα της αδικίας. Πιστεύετε ότι τελικά τιμωρούνται οι δράστες τέτοιων υποθέσεων;
Οι δράστες τέτοιων υποθέσεων τιμωρούνται εφόσον καταγγελθούν ή εξιχνιαστούν κι εφόσον φτάσουν στο στάδιο να κριθούν από τον φυσικό δικαστή. Πολύ συχνά συναντάμε περιπτώσεις γυναικών, οι οποίες είτε υπό την απειλή ή και βία από τον ίδιο τον θύτη ή ακόμα και στην προσπάθεια να «κρτατήσουν το σπίτι τους», οπισθοχωρούν , ανακαλώντας τις τυχόν καταγγελίες τους . Το νομικό πλαίσιο προβλέπει μία κλίμακα ποινών, ανάλογη με την απαξία της πράξης και ο φυσικός δικαστής κρίνει τα επιμέρους περιστατικά που στοιχειοθετούν το κάθε έγκλημα, αποδίδοντας τελικά την ποινή. Είναι λογικό να υπάρχει έντονος δημόσιος λόγος σχετικά με περιστατικά ενδοιοικογενειακής βίας τα οποία καταλήγουν σε ανθρωποκτονία, καθώς καμία τιμωρία και καμία ποινή δεν μπορεί να ικανοποιήσει το δημόσιο αίσθημα, όταν μιλάμε για την στέρηση μίας ανθρώπινης ζωής, καθώς δεν μπορεί η όποια ποινή να ισοσταθμίσει την απώλεια της μάνας, της κόρης, της αδελφής κ.ο.κ . Ωστόσο, όπως προανέφερα μπορεί να επιβληθεί μέχρι και η βαρύτερη δυνατή ποινή, που είναι η ισόβια κάθειρξη . Από εκεί και πέρα, το ζήτημα της επιμέτρησης της ποινής σε περίπτωση ελαφρυντικών, ή σώρευσης κι άλλων αδικημάτων ή του πραγματικού χρόνου έκτισης της ποινής, είναι ζητήματα περίπλοκα, καθιστάμενα αντικείμενο συζήτησης και στους νομικούς κύκλους, τα οποία μόνο ο Νομοθέτης και μια Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή μπορεί να τροποποιήσει.
Θα μπορούσατε να εντοπίσετε κοινωνικά παράγοντες που αυξάνουν εγκλήματα στη βάση του φύλου; Γιατί πιστεύετε ότι βλέπουμε περισσότερες τέτοιες υποθέσεις;
Κατά την γνώμη μου, παράγοντες που αυξάνουν τα εγκλήματα βάσει του φύλου, είναι αρχικά οι νοοτροπίες που έχουν καλλιεργηθεί στο παρελθόν. Και δη η παιδεία που καλλιεργείται τόσο στις οικογένειες όσο και στην κοινωνία . Από την μία οι άνδρες μεγάλωναν με την νοοτροπία της επιβολής υποταγής από την πλευρά της γυναίκας και από την άλλη οι γυναίκες με την νοοτροπία της εξάρτησης από έναν άνδρα και τις επιθυμίες του. Η ανοχή είναι αυτή που τελικά φτάνει τις καταστάσεις στα άκρα . Οι ανθρωποκτονίες σε βάρος γυναικών από το σύντροφο, το σύζυγο ή άλλο πρόσωπο από την οικογένεια, συνήθως δεν έρχονται ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά μάλλον αποτελούν την κορύφωση μιας εξακολουθητικής βίαιης συμπεριφοράς σε βάρος τους, την οποία τα θύματα επί μακρό ανέχονται. Το τελευταίο διάστημα δε, τόσο τα οικονομικά προβλήματα που έχουν εμφιλοχωρήσει στις σχέσεις λόγω της οικονομικής κρίσης κι έχουν σαν επακόλουθο εντάσεις μεταξύ των μερών ενός ζευγαριού, όσο και η έλλειψη κοινωνικότητας ή ακόμα και η απομόνωση στην οποία υπεισήλθαν πολλοί , λόγω της υγειονομικής κρίσης του τελευταίου ενάμιση χρόνου, έχουν εντείνει τις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις .
Η εκδήλωση τέτοιων περιστατικών θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως Παθογένεια της Κοινωνίας. Επειδή, λοιπόν, η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από την καταστολή, ειδικώς εάν λάβουμε υπ’όψιν ότι μιλάμε για ανθρώπινες ζωές, αυτό που λείπει είναι μέτρα πρόληψης της βίας και κυρίως υποστήριξης των γυναικών στα πρώτα στάδια εκδήλωσης μιας βίαιης συμπεριφοράς σε βάρος τους, παρά νέα νόμοθετήματα . Στο πλαίσιο της πρόληψης μπορεί να συμπεριληφθεί και η καλλιέργεια νοοτροπιών τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών, που να σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, η παροχή συμβουλευτικής από ειδικούς σε δημόσιους φορείς, η ενθάρρυνση των γυναικών να μιλούν και να μην ανέχονται συμπεριφορές πέρα από κάποια όρια, η εκπαίδευση των οργάνων της Αστυνομίας στην αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών.