Γράφει η Ελευθερία Σούρμπα
Ψυχολόγος, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Ο ιός COVID-19 φαίνεται να εξαπλώνεται γρήγορα τόσο στη χώρα μας, όσο και παγκοσμίως. Στην Ελλάδα τα γεγονότα συνέβησαν με ταχείς ρυθμούς, αφού σε χρονικό διάστημα περίπου μιας εβδομάδας, πληθώρα δημόσιων και ιδιωτικών δομών ανέστειλαν τη λειτουργία τους. Σε συνέχεια της γραμμής αυτής, δόθηκε στους πολίτες η οδηγία να ‘μένουν στο σπίτι’ σε κατάσταση καραντίνας και να ακολουθούν αυστηρούς κανόνες υγιεινής και άλλα προληπτικά μέτρα κατά της μετάδοσης του ιού.
Ασθενείς που νοσούν από τον ιό συχνά νιώθουν ενοχή για πιθανή μετάδοση του ιού από τους ίδιους στη κοινότητα, εμφανίζουν έντονο άγχος για τη δική τους υγεία αλλά και για των άλλων, ενώ παράλληλα ανησυχούν για το αν θα στιγματιστούν οι ίδιοι και η οικογένεια τους. Την ίδια στιγμή χρειάζεται να βρίσκονται σε καραντίνα νιώθοντας θυμό, θλίψη και ανία.
Αρχικά, πρέπει τα συναισθήματα αυτά να γίνονται αντιληπτά ως απολύτως φυσιολογικά και να δίνεται στους ανθρώπους αυτούς η δυνατότητα να εκφράσουν αυτό που νιώθουν. Ειδικότερα, θα πρέπει οι ασθενείς να λαμβάνουν ψυχολογική υποστήριξη από κάποιον ειδικό είτε στο πλαίσιο της φροντίδας στο νοσοκομείο, είτε διαδικτυακά αν το άτομο είναι απομονωμένο από τις κοινωνικές επαφές. Παράλληλα, οι άνθρωποι που αποτελούν το άμεσο κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον του ασθενή θα πρέπει να είναι υποστηρικτικοί, ψύχραιμοι και καθησυχαστικοί (1).
Σε κοινωνικό επίπεδο, ο φόβος της εκδήλωσης της νόσου αλλά και της μετάδοσης του ιού οδηγεί σε μια έντονη συλλογική ανησυχία, οδηγώντας τους περισσότερους ανθρώπους σε απομόνωση. Οι περισσότεροι βιώνουν παράλληλα οικονομικά άγχη αλλά και άγχη υγείας, ενώ παραμένουν στο σπίτι.
Η καραντίνα, σύμφωνα με σχετική έρευνα, φαίνεται ότι σε πρώτη ανάγνωση προκαλεί άγχος, αφού εφόσον δίνεται ως οδηγία, δείχνει ότι οι αρχές πιστεύουν ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή, χωρίς να γνωρίζουν για πόσο διάστημα. Έπειτα, όταν κανείς βρίσκεται σε κατάσταση καραντίνας, νιώθει αβοήθητος και ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση εκτός ελέγχου. Πιθανώς νιώθει εγκλωβισμένος και αισθάνεται θυμό, κατά κύριο λόγο όταν είναι μακριά από οικεία και αγαπημένα πρόσωπα. Την ίδια στιγμή, ενημερώνεται για τις εξελίξεις είτε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το διαδίκτυο ευρύτερα, είτε από τις ειδήσεις. Αυτό είναι ακόμα ένα σημείο που χρειάζεται προσοχή, αφού το άτομο είναι μερικώς απομονωμένο και ενδεχομένως να παραπληροφορείται ή να είναι συνεχώς εκτεθειμένο σε καταστροφολογία ή απαισιόδοξα μηνύματα. Τα παραπάνω υποστηρίζεται ότι αυξάνουν τον πανικό και οδηγούν τα άτομα στην αναζήτηση πληροφοριών που πιθανώς να είναι λιγότερο αξιόπιστες, ή στην κινδυνολογία με αποτέλεσμα τα άτομα με ήπια συμπτώματα να συνωστίζονται στα νοσοκομεία αυξάνοντας τον κίνδυνο (2).
Σε κάθε περίπτωση όμως, η ανακατεύθυνση της ζωής μας, η παραμονή στο σπίτι, και η ανοχή των ματαιώσεων που επιφέρει ο περιορισμός αυτός είναι μέτρα αναγκαία για τη δημόσια υγεία και το κοινό συμφέρον. Άλλωστε, οι ψυχικές επιπτώσεις της κατάστασης αυτής είναι διαχειρίσιμες και μπορούν μειωθούν είτε να κατευναστούν.
Κατά τη διάρκεια λοιπόν των ημερών αυτών προτείνεται:
- Να μιλάτε με τους άλλους για τις σκέψεις και τα συναισθήματα σας, ώστε να γίνει αντιληπτό ότι όλοι έχουν τους ίδιους φόβους. Το άγχος σχετίζεται με το φόβο και ο φόβος προκαλείται από το αίσθημα του αγνώστου και της απειλής. Οι άνθρωποι γεννιόμαστε με αυτό και μας βοηθά να αναγνωρίζουμε τις απειλές και να επιβιώνουμε
- Να μειώσετε τις πηγές πληροφόρησης που μπορεί να σας χαλάσουν τη διάθεση. Είναι σημαντικό να ενημερωνόμαστε αλλά με μέτρο και αποφεύγοντας μη αξιόπιστες πηγές
- Να προσπαθήσετε να διαμορφώσετε μια ρεαλιστική εικόνα για την πανδημία, ρωτώντας κυρίως τους ιατρούς και άλλους ειδικούς της υγείας
- Αν το άγχος που βιώνετε είναι πολύ δυσφορικό, να απευθυνθείτε σε ειδικό κυρίως μέσω ίντερνετ
- Αν υπάρχει διαταραχή άγχους ή ιδεοψυχαναγκασμός είναι σημαντικό να είστε σε επαφή με τον ειδικό που έχει αναλάβει τη θεραπεία
- Είναι σημαντικό να εστιάσετε σε ό,τι μπορείτε να ελέγξετε
Έχοντας υπόψη το τελευταίο σημείο, αυτό που μπορεί κανείς να ελέγξει είναι να παραμείνει στο σπίτι λαμβάνοντας τα απαραίτητα προστατευτικά μέτρα. Η διαμονή στο σπίτι μπορεί βέβαια εκτός από προστατευτική να είναι και ευχάριστη και δημιουργική! Το να οργανώνει κανείς τη μέρα του, τον κρατά ενεργοποιημένο. Προκειμένου η διάθεση σας να είναι καλή, προσπαθήστε να μην παραμένετε με τις πιτζάμες, αλλά να ντύνεστε και να ακολουθείτε ένα ευχάριστο πρόγραμμα.
Προσπαθήστε επίσης, να κάνετε πράγματα στο σπίτι που μέχρι τώρα αναβάλλατε λόγω έλλειψης χρόνου, για παράδειγμα να ασχοληθείτε με τη κηπουρική ή τη μαγειρική.
Επιπλέον προσπαθήστε να κάνετε κάποια κινητική δραστηριότητα, όπως γυμναστική στο σπίτι, αφού η γυμναστική ενεργοποιεί τις ενδορφίνες, τις ορμόνες που ευθύνονται για τη καλή διάθεση.
Τέλος χρειάζεται να στέκεστε δίπλα στους δικούς σας αλλά και στα μικρά παιδιά. Κάντε μαζί τους δραστηριότητες, όπως ζωγραφική ή κατασκευές ή ζητήστε τους να σας βοηθήσουν στη μαγειρική, προκειμένου να δημιουργήσετε κάτι μαζί. Μπορείτε επιπλέον να διαβάσετε ή και να ακούσετε παραμύθια μαζί μέσω του διαδικτύου (3).
Ακούστε τις ανησυχίες τους και μιλήστε τους καθησυχαστικά και ειλικρινά για τον ιό και τα περιοριστικά μέτρα, χρησιμοποιήστε φαντασία και παραστατικότητα αλλά και απλή γλώσσα και προσπαθήστε να μη χρησιμοποιείτε φορτισμένο λόγο και άγνωστες έννοιες που θα τα τρομάξουν. Τέλος, υποδεχθείτε τα συναισθήματα που έρχονται από τα παιδιά, το φόβο, το θυμό ή και τη πλήξη τους και αφήστε τα να σας μιλήσουν ελεύθερα (4)
Ατομικά, είναι σημαντικό να αποδεχθούμε και εμείς τους δικούς μας φόβους. Μια ‘απειλή’ τέτοιου είδους, μπορεί να προκαλέσει υπαρξιακά άγχη, να δοκιμάσει το αίσθημα της παντοδυναμίας μας και να μας φέρει αντιμέτωπους με την αβεβαιότητα. Παράλληλα όμως, η κατάσταση αυτή μας βοηθά να συναισθανόμαστε τους άλλους, αφού προφυλάσσοντας τον εαυτό μας προφυλάσσουμε και τους γύρω μας.
Μαζί με τον ιό πρέπει να αναχαιτίσουμε και τον πανικό και μπορεί να είμαστε απομονωμένοι αλλά δεν είμαστε μόνοι!
Πηγές:
1.Xiang, Y. T., Yang, Y., Li, W., Zhang, L., Zhang, Q., Cheung, T., & Ng, C. H. (2020). Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed. The Lancet Psychiatry, 7(3), 228-229.
2.Rubin, G. J., & Wessely, S. (2020). The psychological effects of quarantining a city. Bmj, 368.
- https://www.openbook.gr/mikros-anagnostis/
- https://www.youtube.com/watch?v=-XSi2W1Xy8k&feature=share