Γράφει η Έλενα Μπισταράκη
Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια MSc
Έχεις αναρωτηθεί πότε ήταν η τελευταία φορά που ρώτησες κάποιον κοντινό σου «Πως είναι αυτή την περίοδο;» και σου απάντησε με γνησιότητα και ειλικρίνεια «Είμαι καλά! ή Είμαι σε μια πολύ ωραία φάση ζωής.»; Μάλλον καιρό!
Οι φετινές γιορτές πέρασαν και οι περισσότεροι τις ζήσαμε με έναν παράδοξο τρόπο, αρκετά διαφοροποιημένο από αυτόν που ξέραμε, καλούμενοι να αναπροσαρμόσουμε τις μέχρι τώρα συνήθειες μας υπακούοντας για ακόμη μια φορά σε κρατικές οδηγίες. Και οι μέρες περνούν και γίνονται μήνες που περνούν και ο καθένας προβληματίζεται σε σχέση με το που θα βγει αυτό που ζούμε και πότε θα αρχίσει να φαίνεται η αρχή του τέλους. Όλη αυτή η παρατεταμένη κατάσταση οδηγεί σε συνεχείς συναισθηματικές διακυμάνσεις με το επικρατέστερο συναίσθημα της περιόδου να είναι η ψυχική κόπωση που παρατηρείται από την πλειοψηφία του κόσμου κατά το τελευταίο lockdown.
Πιο συγκεκριμένα, εντοπίζονται διαφορές ως προς το συναισθηματικό βίωμα του πρώτου σε σχέση με το δεύτερο lockdown, καθώς στην πρώτη καραντίνα επικρατούσε περισσότερο ο φόβος και το άγχος για τον άγνωστο ιό και τι μπορεί να επιφέρει σε υγειονομικό επίπεδο με τον κόσμο να συμμορφώνεται πιο εύκολα στους κανόνες. Το γεγονός αυτό πιστοποιεί έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών στα μέσα του Απριλίου του 2020, από την οποία προέκυψε πως το 77% των συμμετεχόντων ένιωθαν άγχος, το 35.7% αισθήματα φόβου και το 22.8% βίωναν καταθλιπτικά συναισθήματα. Αντίθετα στην δεύτερη καραντίνα, όπου έγιναν πιο αισθητές οι επιπτώσεις στην εργασία, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην οικονομία και την εκπαίδευση, η κούραση και η αγανάκτηση είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα που χαρακτηρίζουν την ψυχοσύνθεση του ατόμου και μένει να δούμε τα ερευνητικά αποτελέσματα των μελετών που διεξάγονται αυτή την περίοδο.
ΟΡΓΗ, ΘΥΜΟΣ, ΚΟΥΡΑΣΗ, ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ
Η ψυχική κούραση είναι ένα στοιχείο που εξηγεί την απειθαρχία στην τήρηση των μέτρων, όπως παρατηρήθηκε και κατά τις γιορτές των Χριστουγέννων. Η κόπωση αυτή έρχεται σαν συνέπεια των συνεχών εγκλεισμών και ως απογοήτευση πως τα μέτρα τελικά μπορεί να μην αποδίδουν και συνεπώς να μην διευκρινίζεται με κάποια σιγουριά το τέλος της κατάστασης. Το άγνωστο του χρόνου δημιουργεί αβεβαιότητα και έχει ως επακόλουθο το ατομικό αίσθημα της ανασφάλειας, καθώς ο χρόνος ως κοινωνική συνθήκη προσφέρει ανακούφιση στο άτομο και μία αίσθηση ελέγχου της κατάστασης.
Τα παιδιά και οι έφηβοι από την άλλη αποτελούν μία ηλικιακή κατηγορία που η ζωή τους έχει αλλάξει άρδην σε επίπεδο εκπαιδευτικό, με τα μαθήματα να γίνονται μέσω τηλεκπαίδευσης και να περνούν ώρες μπροστά σε μία οθόνη, φιλικό έχοντας περιορίσει τις επαφές τους με φίλους, γεγονός που πλήττει σοβαρά την κοινωνικοποίησή τους, ατομικό με τα ίδια να προσπαθούν να διαχειριστούν τις κρίσεις που μπορεί να ξεσπούν μέσα στην οικογενειακή εστία. Έχουν διακόψει τις εξωσχολικές δραστηριότητες και γενικότερα έχουν σταματήσει όλα αυτά που χαρακτηρίζουν την ξεγνοιασιά και την ανεμελιά αυτής της περιόδου.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι η δυσφορία και η ψυχική κόπωση που προκύπτουν από τον εγκλεισμό είναι ορατά στην καθημερινότητα όλων και έρχονται σαν φυσικό επακόλουθο της στέρησης της σωματικής επαφής με τον Άλλον. Ο άνθρωπος από την ίδια του τη φύση είναι κοινωνικό ον. Έχει ανάγκη να βγει, να έρθει σε επαφή, να δουλέψει, να αλληλεπιδράσει, να ζήσει. Η αποξένωση που έχει περιέλθει το τελευταίο μεγάλο διάστημα μοιάζει με μια διαδικασία πένθους της πρότερης ζωής του για την οποία δεν ήταν προετοιμασμένος. Έτσι, η αντίσταση στη συμμόρφωση και την τήρηση των μέτρων έρχεται να μας δείξει πως ο ανθρώπινος ψυχισμός χρειάζεται περισσότερο χρόνο, για να αποδεχτεί μια κατάσταση και να μεταβεί σε κάτι νέο, ειδικά όταν αυτό το καινούριο έχει ως αποτέλεσμα την καταπίεση της εσωτερικευμένης ανάγκης του να συνυπάρχει με άλλους.
Με τα συναισθηματικά αποθέματα των περισσοτέρων να έχουν φτάσει σε οριακό σημείο, πως μπορεί ένα άτομο να διατηρήσει μια σχετική συναισθηματική ισορροπία σε αυτήν την περίοδο τη στιγμή που όλα γύρω μας αλλάζουν τόσα βίαια;
ΤΟ ΕΝΣΤΙΚΤΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Ο ψυχισμός του ατόμου προσπαθώντας να επιβιώσει και να αντέξει τις δυσκολίες λειτουργεί ψάχνοντας και βρίσκοντας την ισορροπία ανάμεσα στο αρχικό αίσθημα δυσφορίας που νιώθει και την αναζήτηση της επακόλουθης ευχαρίστησης- ανακούφισης, προκειμένου να προστατεύσει τον εαυτό, το Εγώ του, από τα επώδυνα συναισθήματα. Για παράδειγμα, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια εξαιρετικά δύσκολη συνθήκη, δεν επιλέγουμε να μείνουμε άπραγοι υποφέροντας για τα κακά που μας βρήκαν, αλλά προσπαθούμε να βρούμε τον τρόπο να επιβιώσουμε και να εστιάσουμε σε αυτά που μπορούν να πάνε καλά!
ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η ικανότητα του ανθρώπου να επεξεργάζεται τις δυσκολίες του, να προσπαθεί να τις ξεπεράσει, να μην τα παρατά και να εστιάζει σε αυτά που μπορεί να καταφέρει στο εδώ και τώρα της ζωής του τον κάνει ψυχικά ανθεκτικό. Ο συναισθηματικά ανθεκτικός άνθρωπος μέσα στα δυσφορικά συναισθήματα που βιώνει επιλέγει πως θα τοποθετηθεί ο ίδιος, προκειμένου να συνεχίσει να υπάρχει και να εξελίσσεται!
Μην ξεχνάς πως, όταν η κατάσταση δεν περνά άμεσα από τα δικά μας χέρια, όπως η τωρινή, είναι θέμα προσωπικής επιλογής η στάση που θα κρατήσουμε απέναντι της. Θα τα παρατήσουμε και θα αφήσουμε τα πράγματα στην τύχη τους; Θα συνεχίσουμε να προσπαθούμε και θα κάνουμε ό, τι περνά από την δική μας κυριότητα; Η προσωπικότητα του ατόμου και ψυχική του ευαλωτότητα ή μη είναι τα στοιχεία που διαφοροποιούν το πώς αντιμετωπίζει κάποιος μια δοκιμασία. Αυτή η μοναδικότητα που υπάρχει ως προς τον τρόπο διαχείρισης μιας δυσκολίας μας βοηθά να αντέχουμε σε συνθήκες εκτάκτου ανάγκης, όπως αυτή που ζούμε. Έχουμε κάθε δικαίωμα να πέσουμε συναισθηματικά, όπως έχουμε και τη δύναμη να σηκωθούμε ξανά και να συνεχίσουμε ελπίζοντας σε κάτι καινούριο.