Ο Στέφανος Τραχανάς έχει γράψει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία για την επιστήμη στη χώρα μας και έρχεται στο «Θέογνι», ενώ θεωρείται δεινός ομιλητής, προσιτός στο κοινό και ταυτόχρονα με βαθιές αναλύσεις για τα τεκταινόμενα και θα βρεθεί και θα μιλήσει για το βιβλίο του «Ο Κύκλος», στον «Θέογνι», την Πέμπτη 30 Μαΐου στις 19:30.
Χαρακτηριστικά, ο Καθηγητής Θεοδόσης Τάσιος έγραψε για το βιβλίο του Τραχανά: «…δέν είναι το βιβλίο που είναι «ανήσυχο». Ανησυχία είναι το διάχυτο αίσθημα που μας κατέχει (τους περισσότερους;) για το διογκούμενο ρεύμα εχθρότητας απέναντι στην Επιστήμη. Ενα ρεύμα μάλιστα, πολύ ευρύτερο απ’ ό,τι νιώθει ενας βιαστικός παρατηρητής των διεθνών κοινωνικών φαινομένων. Διοτι, πράγματι, δέν περιορίζεται σε συμπολίτες ιδιότυπης ημιμάθειας (φονταμενταλιστές, δεισιδαίμονες, αντιεμβολιαστές κλπ), ούτε μόνον σε φανατικούς θρησκόληπτους οι οποίοι (αντίθετοι συνήθως και προς τις σύγχρονες απόψεις των εκπροσώπων των Εκκλησιών) εμμένουν στην «κατα λέξιν» ιστορικότητα των περι δημιουργίας «λεπτομερειών» των παραδόσεών τους. Αλλά (ακόμα χειρότερα) το ρεύμα αυτό υποστηρίζεται κι απο κάμποσους επαγγελματίες επιστήμονες.
Κύριος σκοπός του βιβλίου φαίνεται να είναι η διερεύνηση των ευρύτερων συνεπειών της θεμελιώδους επιστήμης, σε άτομα και σε κοινωνίες – σε κοσμοαντιλήψεις και στη θέσμιση της Δημοκρατίας.
Και, για ν’ αρχίσομε, ο συγγραφέας μνημονεύει το γεγονός οτι και ο Καστοριάδης (στην γνωστή συνέντευξή-του προς τον φίλο Γ. Ευαγγελόπουλο) υπογραμμίζει τον «τεράστιο απελευθερωτικό ρόλο της επιστήμης» τόσο έναντι των παντοειδών προλήψεων, όσο και σε ενα υπαρξιακό επίπεδο. Γι’ αυτόν τον δεύτερο ρόλο της επιστήμης, ο Καστοριάδης καταλήγει με το ακόλουθο εμπνευσμένο σχόλιο: «Η επιστήμη μπορεί να μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε εκ νέου την πραγματική ποιητική και μυθική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης».
Πώς συμβαίνει και σε μια εποχή υποτιθέμενου θριάμβου της επιστήμης, ένας διαρκώς μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων να παραδίδονται χωρίς αντίσταση στις πιο ακραίες μορφές ανορθολογισμού και ψευδοεπιστήμης; Και πώς συμβαίνει επίσης, η πιο επιτυχημένη επιστημονική θεωρία όλων των εποχών ‒η κβαντομηχανική‒ να χρησιμοποιείται σήμερα ως το κατ᾽ εξοχήν εργαλείο χειραγώγησης και εξαπάτησης εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, κάτω από τη «σημαία» της περίφημης Νέας Εποχής (New Age) και του ανατολικού μυστικισμού που πάει μαζί της; Και μάλιστα η «βιομηχανία» αυτή να έχει την ενεργό υποστήριξη ενός αυξανόμενου αριθμού πανεπιστημιακών καθηγητών στις ΗΠΑ και όχι μόνο; Πώς τελικά συνέβη και, ενώ η επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα οδήγησε στον Διαφωτισμό, στην κατάργηση των «ελέω θεού» καθεστώτων και τελικά στην εγκαθίδρυση των δημοκρατικών πολιτευμάτων, η επιστημονική επανάσταση των αρχών του 20ού αιώνα να βρίσκει σήμερα απέναντί της ένα διογκούμενο ρεύμα εχθρότητας απέναντι στο ίδιο το πνεύμα της επιστήμης; Μια βαθιά εχθρότητα της ίδιας φύσεως με εκείνη της Καθολικής Εκκλησίας απέναντι σε ό,τι εκπροσωπούσε ο Γαλιλαίος; Τη στήριξη στην εμπειρία και τον ορθό λόγο ως τη μόνη έγκυρη πηγή γνώσης για τον φυσικό κόσμο; Και είναι άραγε τυχαίο ότι αυτή η διανοητική εχθρότητα προς τη θεμελιώδη επιστήμη και τον Διαφωτισμό, που βρίσκεται σήμερα σε έξαρση στις δημοκρατικές χώρες ‒αλλά και η μαζική απήχηση του ανορθολογισμού και της ψευδοεπιστήμης‒, έχει χτυπητές ομοιότητες με αντίστοιχα φαινόμενα που κυριάρχησαν στη μεσοπολεμική Γερμανία;
Τελικά, γιατί η θεμελιώδης επιστήμη άνθησε ‒σύμφωνα με τον ιστορικό της επιστήμης Τόμας Κουν‒ «μόνο στους πολιτισμούς που προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα»; Δηλαδή μόνο στους πολιτισμούς που πήραν πάνω τους το στοίχημα της δημοκρατίας και το έφεραν ώς εδώ;
Και αν όντως επιστήμη και δημοκρατία πήγαιναν πάντα μαζί, μήπως η εχθρότητα προς την επιστήμη ‒η εχθρότητα όχι προς τις τεχνολογικές εφαρμογές της, αλλά προς το ίδιο το πνεύμα της επιστήμης, τον ριζικό αντιδογματισμό της‒ ήταν πάντα ένα κακό σημάδι για το μέλλον της δημοκρατίας της ίδιας;
Ο Στέφανος Τραχανάς διδάσκει, µμεταξύ άλλων, κβαντική φυσική και διαφορικές εξισώσεις στο τµήµα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 1983 έως σήμερα. Είναι συγγραφέας έντεκα πανεπιστημιακών συγγραμμάτων στα παραπάνω πεδία, καθώς και άλλων βιβλίων.
Το 2003 ανακηρύχθηκε σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης, ενώ το 2012 του απονεμήθηκε το Εθνικό Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής διδασκαλίας εις µνήµην Ξανθόπουλου – Πνευµατικού. Για το σύνολο της προσφοράς του τιμήθηκε το 2015 µε τον Ανώτερο Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ως ιδρυτικό µέλος και διευθυντής των Πανεπιστηµιακών Εκδόσεων Κρήτης (ΠΕΚ) του Ιδρύµατος Τεχνολογίας και Έρευνας μέχρι το 2013, είχε τη βασική ευθύνη για τη δηµιουργία του πρώτου πανεπιστηµιακού εκδοτικού οίκου της χώρας.