Πόσο συνηθισμένη είναι η επιβολή των γονιών στα παιδιά μέσα από τις φωνές; Πόσο συχνά οι φωνές και οι εκφοβισμοί αποτελούν ένα τρόπο για καταστολή των παιδιών, για προειδοποίηση για κάποια τυχόν ανάρμοστη πράξη, για τιμωρία; Ποιά είναι όμως τα αποτελέσματα και πως επηρεάζουν οι φωνές την ψυχική υγεία και ισορροπία των παιδιών, ιδιαίτερα στην παιδική έως και σχολική ηλικία; Πώς λειτουργούν οι φωνές στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των εφήβων.
Από «αρχαιοτάτων χρόνων», το ξύλο, οι φωνές, ο εκφοβισμός, αποτελούσαν τρόπους καταστολής για τα παιδιά και τις πράξεις τους… Εξού και η ρήση που λέει ότι, όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει ράβδος. Μέχρι και σήμερα υπάρχει η πεποίθηση πως το ξύλο και οι φωνές δεν έβλαψαν ποτέ κανένα, και πως ίσα ίσα κάνουν το παιδί πιο πειθαρχημένο και μόνο στο φόβο τέτοιου είδους επιβολής.
Ωστόσο, κανένας δεν έχει αναρωτηθεί ποια είναι τα αποτελέσματα τέτοιου είδους αντιπαιδαγωγικών πλέον πρακτικών και πώς τραυματίζουν την ψυχική ακεραιότητα των παιδιών.
Οι γονείς-κατά κύριο λόγο- πρέπει να κατανοήσουν πως με τις φωνές δεν κερδίζουν, αλλά χάνουν έναντι των παιδιών καθιστώντας τα αδύναμα από όλες τις πλευρές. Πρώτο και κύριο είναι πως τα τρομοκρατούν. Δεν αναπτύσσουν μια υγιή σχέση ανάμεσα σε αυτούς και τα παιδιά, «τοποθετώντας» τα (τα παιδιά) κάτω από μια συνεχή τρομοκρατία, αναμένοντας το επόμενο «χτύπημα» που θα επέλθει από τις πράξεις τους. Με αυτό τον τρόπο, αμέσως η αυτοπεποίθηση των παιδιών μειώνεται σημαντικά, αισθάνονται ότι κατακρίνονται από τους ίδιους τους του γονείς, φοβούνται, νιώθουν ασήμαντα και ανίκανα λόγω της ηλικίας τους. Ιδιαίτερα στα παιδιά της νηπιακής-προσχολικής ηλικίας, η όλη αυτή κατάσταση συνδέεται, με ανασφάλεια πως οι γονείς του δεν τα αγαπάνε πια λόγω κάποιας πράξης του, π.χ. «δεν με αγαπάτε γιατί είμαι κακό παιδί;», ή ακόμα αισθάνεται απομάκρυνση και απαξίωση από τον ένα από τους δύο γονείς προς το παιδί, ιδίως όταν δεν τηρείται η ίδια στάση από το ανδρόγυνο. Κι ας μην ξεχνάμε πως τα 3-5 πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, επηρεάζουν τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του, αποτελώντας τον κύριο πυρήνα για την αναζήτηση τυχόν θεμάτων που θα προκύψουν και θα συνδεθούν με την ενήλικη ζωή.
Προχωρώντας όμως το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού, οι φωνές και το ξύλο, αναπτύσσουν στο παιδί συναισθήματα έντονα και άσχημα που ξεφεύγουν από τη σύνδεση των δύο παραπάνω με την αγάπη των γονιών προς αυτό. Όσο το παιδί μεγαλώνει μέσα σε ένα βίαιο για αυτό περιβάλλον με φωνές, αρχίζει σταδιακά να διαμορφώνει το χαρακτήρα του, ενώ σε αυτό παίζει ρόλο και η στάση των γονιών κατά πόσο υποστηρικτική είναι για το παιδί. Από αυτό μπορούμε να καταλάβουμε πως ένα παιδί στο οποίο ασκείται λεκτική βία, δηλαδή φωνές, είναι κάτι που θα ενστερνιστεί και θα το υιοθετήσει πλήρως, θεωρώντας πως είναι κάτι σωστό και κοινωνικά αποδεκτό, αφού γίνεται μέσα στο σπίτι. Παράλληλα όμως, το παιδί και μόνο στο φόβο για ενδεχόμενη τιμωρία και φωνές, αποξενώνεται από τους γονείς, με αποτέλεσμα να μην εκφράζει επιθυμίες, ανησυχίες και προβλήματα. Επίσης το παιδί, μαθαίνει πως μπορεί να συμπεριφέρεται έτσι και σε όμοιους του που μπορεί να είναι ή να τους θεωρεί πιο αδύνατους (bulling) μόνο και μόνο γιατί αυτή την συμπεριφορά έχει δεχτεί από το οικείο περιβάλλον του, ή αντίθετα να συγκαλύπτει τυχόν τέτοια φαινόμενα σε βάρος του, φοβούμενο την απόρριψη και την επικριτική στάση των γονιών.
Τα παιδιά που δέχονται τη βία οποιασδήποτε μορφής και όχι τον διάλογο, δεν αναπτύσσουν την ικανότητα σκέψης αυτών που λέγονται από τους γονείς, γιατί απλά οι φωνές και το ξύλο δεν τα αφήνουν να σκεφτούν. Ενεργοποιούνται όλοι οι άλλοι μηχανισμοί άμυνας, αλλά όχι το μυαλό. Η καρδία τους τρέμει, υπάρχει εφίδρωση, υπάρχει αγωνία και φόβος, ενώ το πιο σημαντικό είναι ότι εκείνη την στιγμή υπάρχει αποξένωση γονέα-παιδιού και συγχρόνως το πρότυπο αυτό «περνάει» στα παιδιά.
Κι ενώ, ως την σχολική ηλικία τα αποτελέσματα είναι κάπως αόρατα, η εφηβεία είναι αυτή που αποτυπώνει την πραγματική μορφή. Ο χαρακτήρας του παιδιού έχει σχεδόν διαμορφωθεί. Οι φωνές, αλλά και η με οποιαδήποτε άλλους τρόπους επιβολή, συνδέεται τώρα με τον τρόπο συμπεριφοράς των ατόμων αυτών ως ενήλικες πλέον, καθότι μπαίνουν στην τελική ευθεία. Συνδέονται επίσης με το αίσθημα της μη κατανόησης από τους γονείς, οι οποίοι δεν ήταν εκεί για να αφουγκραστούν τα προβλήματα και τις ανησυχίες τους, ενώ τώρα η γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στους γονείς και το παιδί καθίσταται αγεφύρωτο, λόγω της απομάκρυνσης. Το αίσθημα της ελλιπούς αγάπης προς αυτά που τους έχει ριζωθεί από μικρότερη ηλικία, οδηγεί στην αποστροφή προς τους γονείς, και μεγαλώνοντας η πλειοψηφία των παιδιών αυτών οδηγούνται στην κατανόηση της λανθασμένης στάσης των γονιών προς αυτά, και στην απαλλαγή συμπεριφορών που τα στιγμάτισαν, είτε στην πλήρη υιοθέτηση αυτών των λανθασμένων πρακτικών και στα παιδιά τους αργότερα όπως γίνεται στις περισσότερες των περιπτώσεων (ενδοοικογενειακή βία).
No more fear, No more violence, No more voices
[clear]Ήρα Μελ. Λέλη
Πτυχιούχος Κοινωνική Λειτουργός – Απόφοιτη Τμήματος Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης Δ.Π.Θ.
e-mail: [email protected]