Eκ μέρους ομάδων δράσης εκπαιδευτικών από το Λύκειο της Νέας Περάμου
Ο εκφοβισμός στο σχολείο δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο, εντούτοις, ιδιαίτερης επιστημονικής προσοχής έχει τύχει τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Όλες οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε διάφορες χώρες, έχουν καταδείξει την ύπαρξη του εκφοβισμού σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στα σχολεία (π.χ. Αυστραλία, Βέλγιο, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Ιρλανδία, Ιταλία, Καναδάς, Κίνα, Λιθουανία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Νότιος Αφρική, Πορτογαλία, Σουηδία, Τουρκία).
Τι είναι όμως ο σχολικός εκφοβισμός;
Ο εκφοβισμός ή μπούλινγκ είναι η επιθετική εκείνη συμπεριφορά η εσκεμμένη, η απρόκλητη και συνάμα επαναλαμβανόμενη, η οποία συνιστά κατάχρηση εξουσίας και εμπεριέχει ανισότητα στη δύναμη, αντικειμενική (π.χ. σωματική) ή αντιληπτή (π.χ. προσωπικότητας). Εν ολίγοις, κατευθύνεται προς εκείνα τα θύματα που εκλαμβάνονται από τους θύτες (έναν ή πολλούς μαζί) ως αδύναμα, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά.
Τι δεν είναι σχολικός εκφοβισμός;
Όταν τα εμπλεκόμενα μέρη είναι ίσης δύναμης και όχι άνισης, λόγω αριθμού, σωματικής διάπλασης, κοινωνικής θέσης, κουλτούρας, τότε πρόκειται για σύγκρουση, βίαιη ίσως, αλλά όχι εκφοβιστική συμπεριφορά. Εκτός από την ισότητα στη δύναμη, παρατηρείται επίσης όμοια συναισθηματική αντίδραση, που σημαίνει ότι και οι δύο μαθητές είναι θυμωμένοι και όχι όπως στον εκφοβισμό, όπου ο μαθητής – στόχος φοβάται και αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του.
(Γκράνα Βασιλική, Φυσικός ΠΕ04)
Υπάρχει πρόληψη; Ποιες είναι οι στρατηγικές;
Ο σχολικός εκφοβισμός προκαλεί βλάβη σε όλους τους μαθητές συμπεριλαμβανομένων των σωματικών, ψυχολογικών, συναισθηματικών τραυματισμών, των ακαδημαϊκών δυσκολιών και της κοινωνικής απομόνωσης. Για τη δημιουργία ενός ήρεμου και υποστηρικτικού περιβάλλοντος μάθησης για όλους είναι απαραίτητη η καθιέρωση σαφών πολιτικών και διαδικασιών από τους ίδιους τους διευθυντές και το προσωπικό. Επιπλέον, χρειάζεται καθοδήγηση και συμβουλευτική ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές, ώστε όλα τα προβλήματα να υπερβαίνονται μέσω του διαλόγου και όχι μέσω των αυστηρών ποινών του παρελθόντος. Επίσης, αναγκαία καθίσταται η αύξηση της ευαισθητοποίησης και της ενσυναίσθησης από τους εκπαιδευτικούς, αλλά και τους γονείς, καθώς και η ενθάρρυνση της θετικής συμπεριφοράς και η επιβράβευσή της. Ο σεβασμός, η ευγένεια και η ενσυναίσθηση μέσω του προγράμματος σπουδών, καθώς και των εξωσχολικών δραστηριοτήτων, χρήζουν επιβράβευσης. Επιπλέον, τα σχολεία μπορούν να εφαρμόσουν πιλοτικά προγράμματα πρόληψης του εν λόγω φαινομένου, όπως είναι η συνεργατική μάθηση και η δημιουργία κολλάζ από τους μαθητές, η προβολή ταινιών με ανάλογο περιεχόμενο, για την αφύπνιση της σκέψης, καθώς και τα προγράμματα κοινωνικο- συναισθηματικής μάθησης με τη βοήθεια του ψυχολόγου του σχολείου ή άλλων ειδικών, που συμβάλλουν στη στήριξη των μαθητών. Τέλος, οι σχολικές δομές οφείλουν να παρακολουθούν, να αξιολογούν συνεχώς τις προσπάθειές τους για την πρόληψη του εκφοβισμού και να μην επαναπαύονται. Καθίσταται λοιπόν αναγκαίος ο έλεγχος των παρεμβάσεων και η άμεση διαχείριση των κρουσμάτων με διάλογο και όχι βία. Η βία μόνο τη βία μπορεί να γεννήσει. Καλύτερα λοιπόν στη θέση της να σπείρουμε τον καρπό της συνύπαρξης και της αλληλεγγύης.
(Κουτσούκου Ελένη, Φιλόλογος ΠΕ02)
Προτάσεις για οικογένεια και σχολείο
Τι μπορεί να κάνει η οικογένεια και το σχολείο;
Η συμβολή της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντική στην πρόληψη της βίας και στη δημιουργία ενός πιο ασφαλούς και ειρηνικού κοινωνικού περιβάλλοντος, καθώς αποτελεί το πρώτο περιβάλλον εκπαίδευσης, το οποίο διαμορφώνει τις βασικές αξίες και συμπεριφορές των ατόμων.
Η οικογένεια μπορεί να προωθήσει την πρόληψη της βίας:
1) Μέσω της δημιουργίας θετικών σχέσεων μεταξύ των μελών της.
2) Μέσω της ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των μελών της.
3) Μέσω της επίδειξης υγιών τρόπων αντιμετώπισης συγκρούσεων.
4) Με το να διδάσκει τα παιδιά της να αντιμετωπίζουν τις συγκρούσεις με ειρηνικό τρόπο.
5) Μέσω της διδασκαλίας των θεμελιωδών αξιών όπως ο σεβασμός, η δικαιοσύνη και η συμπόνια.
Επιπλέον, η συμβολή του σχολείου είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη της βίας, καθώς αποτελεί ένα κρίσιμο περιβάλλον όπου μπορούν να διαμορφωθούν αξίες, δεξιότητες και συμπεριφορές, που ενισχύουν τον σεβασμό.
Τρόποι με τους οποίους μπορεί να βοηθήσει το σχολείο:
1) Μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης για την ενίσχυση των δεξιοτήτων επικοινωνίας και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης.
2) Μέσω παροχής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε μαθητές που την χρειάζονται.
3) Μέσω της κουλτούρας της ανοιχτής επικοινωνίας και του σεβασμού στο εκπαιδευτικό περιβάλλον.
4) Μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων που εστιάζουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων διαχείρισης των συναισθημάτων και την ενίσχυση της θετικής συναισθηματικής ευεξίας.
5) Μέσω της διοργάνωσης εκδηλώσεων και ενεργειών για την προώθηση της κοινότητας την ενότητας και της συνεργασίας στο σχολείο.
Η αντιμετώπιση της βίας αποτελεί ένα σύγχρονο, σημαντικό και επείγον ζήτημα. Τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο, μέσω της κατάλληλης υποστήριξης, εκπαίδευσης και καθοδήγησης, μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να αναπτύσσουν δεξιότητες και αξίες που αντιστρέφουν τη βία και προωθούν την ειρηνική συμβίωση.
(Γκίσιου Μαίρη, Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής, ΠΕ11)
Υπάρχουν συμβουλές για εκπαιδευτικούς και γονείς;
Ο ρόλος του καθηγητή είναι υποστηρικτικός και οφείλει να δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον μάθησης για όλους. Συγκεκριμένα, οφείλει να θεσπίσει σαφείς κανόνες για τη συμπεριφορά στην τάξη, ώστε να καταστήσει κατανοητό στους μαθητές ότι η συμπεριφορά εκφοβισμού δεν θα γίνει ανεκτή. Οφείλει, επίσης, να διδάξει την ενσυναίσθηση και τις κοινωνικό-συναισθηματικές δεξιότητες, προκειμένου να αναγνωρίζουν και να ανταποκρίνονται τα παιδιά στα συναισθήματα των άλλων, καθώς και να επικοινωνούν αποτελεσματικά, επιλύοντας τις συγκρούσεις με σεβαστό και εποικοδομητικό τρόπο. Ο καθηγητής πρέπει να ξεκαθαρίσει τη θέση του, ότι δηλαδή λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψιν τις αναφορές για το bullying και να λάβει άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση του οποιουδήποτε περιστατικού. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι οι γονείς και κηδεμόνες διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, οπότε θα πρέπει να εμπλακούν άμεσα, γνωρίζοντας το περιστατικό. Συμπερασματικά, θα σας συμβουλεύαμε να απαντάτε έγκαιρα και με συνέπεια σε περίπτωση εκφοβισμού, καθότι αυτό μπορεί να επιλυθεί με εποικοδομητικό τρόπο, διαμορφώνοντας θετική συμπεριφορά στους μαθητές, αποφεύγοντας τον μη εποικοδομητικό τρόπο της αποβολής του θύτη.
(Παρασκευόπουλος Χρυσοβαλάντης, Φυσικός ΠΕ04)