Σε συνέντευξη του ο Διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Άκης Τσελέντης μίλησε με αφορμή τον μεγάλο σεισμό στην Ελασσόνα για τον κίνδυνο σεισμού στον Κορινθιακό κόλπο και τις Αλκυονίδες.
Ανάμεσα στα όσα είπε ο Σεισμολόγος, μίλησε για τη σημασία έγκαιρης προειδοποίησης για το σεισμό και το σύστημα που ήδη εφαρμόζεται στην Κορίνθια και σε άλλους δήμους στην Ελλάδα, όπως το Ηράκλειο και αλλού.
Συγκεκριμένα για τα Μέγαρα, ο Άκης Τσελέντης ανέφερε ότι έκανε συζητήσεις με τον Δήμαρχο Μεγαρέων Γρηγόρη Σταμούλη για να τοποθετηθεί και στον Δήμο Μεγαρέων σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης σεισμού, όμως όπως χαρακτηριστικά είπε ο σεισμολόγος “Στα Μέγαρα έχουμε πρόβλημα. Δεν έχουν καταλάβει τι συμβαίνει και σε επικοινωνία με τον Δήμαρχο μου είπε ήξεις-αφίξεις. Το γεωδυναμικό ινστιτούτο το προσφέρει δωρεάν, αλλά δεν βρήκαμε ανταπόκριση. Έχει τοποθετηθεί στο Αλεποχώρι… Πρέπει να έχει ο κρατικός μηχανισμός μια εικόνα της πόλης πως συμπεριφέρεται η πόλη στο σεισμό, μπορεί ο Δήμαρχος να έχει εικόνα αμέσως μετά το σεισμό“.
Αναφορικά με την γενικότερη ανησυχία για σεισμική δραστηριότητα στον Κορινθιακό, ο Άκης Τσελέντης επεσήμανε ότι ” Υπάρχει ανησυχία για τον Κορινθιακό, το Αίγιο, το Ξυλόκαστρο, τις Αλκυονίδης ως τη Θήβα. Κάτι άμεσο δε βλέπω αλλά πρέπει να λαμβάνουμε όλοι αντισεισμικά μέτρα. Ο μεγαλύτερος φονιάς είναι ο πανικός. Τις παράκτιες περιοχές πρέπει να τις απασχολήσει ακόμα και ο κίνδυνος του τσουνάμι που είναι υπαρκτός”
Εδώ η συνέντευξη του Διευθυντή του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Ακη Τσελέντη:
Τι είναι το Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αστεροσκοπείου Αθηνών
Πόσο πολύτιμα μπορούν να αποδειχτούν 8-20 δευτερόλεπτα για να σωθούν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, ανθρώπινες ζωές από έναν ισχυρό σεισμό;
Το όνομα της πολύτιμης αυτής “ασπίδας” απέναντι στον Εγκέλαδο είναι ARIS, χαρακτηρίζεται ως σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης σεισμού και η ελληνική εκδοχή του έχει γεννηθεί και αναπτύσσεται από το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το πρώην ΤΕΙ Κρήτης και ιδιώτες με συντονιστή την εταιρεία “Μοτορόιλ”, ήδη από το 2019.
Αν και αρχικά αποσκοπεί στην προστασία μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, το σύστημα είναι εύκολα επεκτάσιμο στην προστασία ευρύτερων αστικών ζωνών. Συνοπτικά το σύστημα ανιχνεύει τη γένεση ενός σεισμού, εκτιμά αστραπιαία το μέγεθος και το επίκεντρό του, υπολογίζει τον χρόνο κατά τον οποίο θα φτάσουν σε κάποια περιοχή, με βάση την απόσταση από το επίκεντρο, τα πιο επικίνδυνα από τα σεισμικά κύματα, εκτιμά το αποτέλεσμά τους και ενημερώνει για την επερχόμενη καταστροφή. Με τον χρόνο προειδοποίησης να ποικίλλει και να εκτιμάται με βάση τα ελληνικά δεδομένα συνήθως από 8 έως 20 δευτερόλεπτα, αλλά ακόμα πολύ περισσότερα για μακρινούς σεισμούς, το περιθώριο αντίδρασης είναι σωτήριο για τις ανθρώπινες ζωές, που σε διαφορετική περίπτωση θα κινδύνευαν. «Ακόμα και λίγα δευτερόλεπτα μπορούν να κάνουν τη διαφορά», σημειώνει χαρακτηριστικά ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου για το Γεωδυναμικό, διευθυντής Ερευνών δρ Βασίλης Καραστάθης, εξηγώντας ότι σε αυτά τα λίγα δευτερόλεπτα οι πολίτες μπορούν να καλυφθούν, να ενεργοποιηθούν αυτόματα συστήματα προστασίας, να κλείσουν διακόπτες ρεύματος ή φυσικού αερίου, μεγάλες εταιρείες να διακόψουν παροχές εύφλεκτων υλικών, τρένα να σταματήσουν και να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Η πολύτιμη πείρα από το εξωτερικό δείχνει ότι το σύστημα όχι απλά λειτουργεί επιτυχημένα, αλλά αποδεικνύεται σωτήριο: Στις 7 Σεπτεμβρίου 2017, 32 χρόνια από τη σεισμική δόνηση που συνέτριψε το Μεξικό, τα κινητά των κατοίκων χτύπησαν προειδοποιώντας τον κόσμο ότι ο Εγκέλαδος θα χτυπήσει με σφοδρότητα σε λίγα δευτερόλεπτα, ενώ παράλληλα το σήμα συναγερμού έφτασε σε όλες τις κρίσιμες υποδομές της χώρας, νοσοκομεία και άλλες ευαίσθητες δομές, μονάδες παραγωγής ενέργειας και Αρχές, δίνοντάς τους τον απαραίτητο χρόνο για να προφυλαχτούν και να λάβουν τα στοιχειώδη μέτρα. Χάρη σε αυτή την προειδοποίηση σώθηκαν χιλιάδες ζωές, καθώς είχαν τον χρόνο να δράσουν.
Αντίστοιχες εικόνες σε τηλεοπτικούς δέκτες ή κινητά αποτελούν πια μια βασική πινελιά στον καμβά των μέτρων αντισεισμικής θωράκισης χωρών που ζουν στην αγκαλιά του Εγκέλαδου, όπως η Ιαπωνία, η Ταϊβάν αλλά και η ανατολική ακτή των ΗΠΑ, που περιμένει το επόμενο χτύπημα από το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα. Και τώρα η πρωτοποριακή αυτή εφαρμογή, γνωστή ως shake alert στην Καλιφόρνια, δοκιμάζεται πιλοτικά και στην Ελλάδα, έχοντας ήδη δώσει τα πρώτα δείγματα γραφής στον πρόσφατο σεισμό που ταρακούνησε την Αθήνα και έβγαλε τον κόσμο στους δρόμους.
Η πρώτη παρουσίαση της ερευνητικής, επί του παρόντος, δουλειάς γίνεται στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και όλα δείχνουν ότι είναι πολλά υποσχόμενη. Η ερευνητική – πιλοτική επί του παρόντος – δουλειά “τρέχει” στα πλαίσια του προγράμματος ARIS, και εστιάζει στην περιοχή του ανατολικού Κορινθιακού Κόλπου, που διακρίνεται για την εξαιρετικά υψηλή σεισμικότητά της. Για την υλοποίησή της αναπτύχθηκαν ειδικά σχεδιασμένοι αισθητήρες, με στόχο την πυκνή κάλυψη της περιοχής. Το λογισμικό βασίζεται σε υπερσύγχρονους αλγορίθμους, οι οποίοι αναπτύχθηκαν εντός του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, που “υπογράφει” το σύστημα που καλύπτει τις δυτικές ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών. «Η βοήθεια που είχαμε από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ ήταν σημαντική», τόνισε ο κ. Καραστάθης. Παράλληλα, μας εξήγησε ότι γίνεται ανάπτυξη και νέων αλγορίθμων με προσαρμογή τους στο σεισμοτεκτονικό καθεστώς της περιοχής, αλλά και διερεύνηση της επίδρασης των τοπικών εδαφολογικών συνθηκών στη διαμόρφωση της τελικής σεισμικής έντασης. Ο τελικός στόχος του προγράμματος είναι η υλοποίηση ενός Ολοκληρωμένου Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης και Διαχείρισης Σεισμικού Κινδύνου, κατάλληλα σχεδιασμένο για βιομηχανικές υποδομές, με πιλοτική εφαρμογή στις εγκαταστάσεις του διυλιστηρίου της ΜotorOil Hellas στους Αγίους Θεοδώρους.
Πώς δουλεύει το σύστημα
Το πρωτότυπο πιλοτικό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης σεισμού, με το όνομα ARIS, ακολουθεί τις βασικές αρχές των συστημάτων που ήδη λειτουργούν σε διάφορες χώρες με επιτυχία. Η βασική αρχή λειτουργίας του είναι απλή: Όταν γίνεται ένας σεισμός το πρώτο κύμα που “φεύγει” από την εστία είναι εκείνο των λεγόμενων κυμάτων Ρ, γνωστά ως πρώτα ή διαμήκη, τα οποία “τρέχουν” με ταχύτητα παρόμοια με εκείνης του ήχου στα στερεά περί τα 6 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Ακολουθούν τα σεισμικά κύματα S, γνωστά ως δεύτερα ή εγκάρσια, τα οποία ταξιδεύουν μεν πιο αργά, με ταχύτητα μικρότερη των 4 χιλιομέτρων την ώρα, ωστόσο είναι τα πλέον καταστρεπτικά. Αυτά ακριβώς επιχειρεί και πετυχαίνει να προλάβει το σύστημα ειδοποιώντας τον πληθυσμό για την έλευσή τους. Και πώς γίνεται αυτό; Ειδικοί υπερσύγχρονοι σεισμογράφοι με ταχύτατη μετάδοσης της πληροφορίας ανιχνεύουν τα πρώτα ασθενή κύματα Ρ της σεισμικής δόνησης. Με τη χρήση ειδικών αλγορίθμων γίνεται εκτίμηση του μεγέθους και του επίκεντρου του σεισμού μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα και ακολούθως υπολογισμός του χρόνου και της έντασης, με τα οποία αναμένεται η έλευση των καταστροφικών κυμάτων S σε κάποια περιοχή. Το σύστημα στη συνέχεια αναλαμβάνει να μεταδώσει ακαριαία την πληροφορία στην περιοχή, ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν πιο επαρκής χρόνος αντίδρασης για το διάστημα που απομένει έως την άφιξη των κυμάτων. Ο χρόνος αυτός εξαρτάται από την απόσταση της περιοχής σε σχέση με το επίκεντρο, ενώ υπάρχει η δυνατότητα, όπως έχει αποδείξει το πρωτότυπο σύστημα ShakeAlert της Καλιφόρνιας, που “τρέχει” από το 2018, ταχύτατης αναθεώρησης βελτίωσης του προσδιορισμού των στοιχείων του σεισμού κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Για τα ελληνικά δεδομένα ο χρόνος αυτός συνήθως είναι από 8 έως 20 δευτερόλεπτα από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν τα κύματα Ρ έως την άφιξη των S. Δεν πρόκειται για σύστημα πρόγνωσης των σεισμών, γιατί η προειδοποίηση γίνεται ακριβώς με τη γένεση του σεισμού, διευκρινίζει πάντως ο κ. Καραστάθης, προσθέτοντας ότι κερδίζουμε τα δευτερόλεπτα μέχρι τον ερχομό του σεισμικού κύματος. Σημειώνει επίσης ότι απαιτείται και κάποιος χρόνος πειραματικής λειτουργίας ώσπου το σύστημα να αξιοποιηθεί επιχειρησιακά.