Άραγε πως η τέχνη μπορεί να μπει στη ζωή μας και να μας ωφελήσει στη εκτόνωση του άγχους; Και ενώ φαινομενικά και ακουστικά το άγχος μας είναι κάτι γνώριμο, γιατί τελικά κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι μαζί του το βιώνουμε σαν κάτι άγνωστο και ξένο;
Η τέχνη μπορεί να αποτελέσει μία -σχετικά- ασφαλή δίοδο βάσει της οποίας μπορούμε να μιλήσουμε για εμάς μέσα όμως από τα δημιουργήματα μας. Ο απελευθερωτικός χαρακτήρας της μας δίνει την ευκαιρία να εκφραστούμε και να πούμε δυο λόγια για την προσωπική μας ιστορία, αφού μας επιτρέπει να ταξιδέψουμε πέραν από τα όρια της λογικής σκέψης και της οργάνωσης στην οποία έχουμε μάθει να ζούμε. Γιατί τέχνη είναι δημιουργία, είναι έκφραση, είναι καθετί που διεγείρει τις ανθρώπινες αισθήσεις, το νου και τα συναισθήματα. Οτιδήποτε εκφράζει και μπορεί να αντιπροσωπεύσει ένα κομμάτι του ψυχισμού αυτού που δημιουργεί.
Συνεπώς πώς η τέχνη και το άγχος συνδέονται ώστε μέσα από τον ένα να έρχεται η εκτόνωση του άλλου; Αξίζει να αναφερθεί πως μιλώντας για άγχος εννοείται το συναίσθημα έντασης, ανησυχίας και φόβου που λίγο πολύ βιώνουμε όλοι στην καθημερινότητά μας και ταράζει την ψυχική ηρεμία και ισορροπία μας. Στο παρόν άρθρο δεν θα αναφερθούν πιο επίπονες και δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να βιώνει ένα άτομο σε σχέση με αυτό (αγχώδεις διαταραχές, ιατρικά προβλήματα, ψυχοσωματικά συμπτώματα άγχους κλπ) και πιθανότατα να χρειαστεί βοήθεια ειδικού, προκειμένου να μπορέσει να αντιμετωπίσει την αγχογόνα κατάσταση.
Το άγχος λοιπόν μπορεί να λειτουργήσει μέσα μας σαν ένα καμπανάκι, ένας εσωτερικός συναγερμός που έρχεται να μας πει ότι κάτι δε μ’ αρέσει, κάτι δεν μου πάει καλά. Το ζητούμενο είναι να δώσει κανείς αξία σε αυτό το εσωτερικό άκουσμα και να μην το αφήσει να αιωρείται ή να κάνει σαν να μην υπάρχει. Είναι σημαντικό δηλαδή το άγχος μας να μην το αφορίζουμε σαν κάτι κακό, αλλά να δούμε τί σημασία έχει στη ζωή μας.
Συνεπώς το πρώτο πράγμα που έχουμε να κάνουμε είναι να αναρωτηθούμε «τι συμβαίνει;». Να στρέψουμε μια ερώτηση προς τον εαυτό μας και να σκεφτούμε το άγχος που βιώνω τώρα είναι κάτι γνώριμο σε εμένα; Είναι κάτι που έχω ξαναβιώσει ή είναι κάτι που έρχεται για πρώτη φορά; Να έχουμε δηλαδή εσωτερική ενημερότητα. Τις περισσότερες φορές όλοι συμφωνούμε πως το άγχος μας είναι κάτι γνωστό που βιώνουμε κατ’ επανάληψη, χωρίς όμως να μπορούμε να το προσδιορίζουμε ή να το κάνουμε κάτι.
Λειτουργούμε δηλαδή σαν ένα μπαλόνι που όσο δεν εκφράζουμε αυτό που έχουμε μέσα μας τόσο το μπαλόνι φουσκώνει και διογκώνεται και μαζεύει σκέψεις, συναισθήματα, προβλήματα, αδιέξοδα. Μέχρι που έρχεται κάποια στιγμή που το μπαλόνι έχει φουσκώσει τόσο πολύ που είναι έτοιμο να σκάσει, να κάνει μπαμ και από εκεί που ήταν μπαλόνι να μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο που φυσικά δεν έχει την ίδια αξία με το πρωτότυπο.
[quote]Συνεπώς πριν γίνει αυτό το μπαμ είναι σημαντικό να φροντίσουμε, ώστε να βγάζουμε σιγά σιγά αυτό τον αέρα αρνητικών συναισθημάτων από μέσα μας. Δηλαδή να αρχίσουμε να εκφραζόμαστε, να μιλάμε γι’ αυτό που μας απασχολεί, για το πώς νιώθουμε, να μοιραζόμαστε τα βιώματα μας με κάποιον που εμπιστευόμαστε και ξέρουμε πως θα μας ακούσει και θα είναι εκεί για εμάς.[/quote]
Ακόμα και αν δεν έχουμε ένα τέτοιο άτομο δίπλα μας, τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε ώστε να βγάλουμε από μέσα μας αυτή την περίσσια ενέργεια και ανησυχία; Σκεφτείτε τους διασημότερους καλλιτέχνες, οι οποίοι βίωναν μεγάλα ποσοστά άγχους και φρόντισαν αυτή τη δυσλειτουργία τους να την κάνουν τέχνη και να μιλήσουν γι’ αυτό μέσα από τα έργα τους. Έτσι λοιπόν μπορούμε και εμείς να «εκμεταλλευτούμε» το άγχος και την ένταση προς όφελός μας και να τα κάνουμε «κάτι». Η τέχνη άλλωστε αποτελεί το πιο φθηνό, το πιο απλό και ανέξοδο μέσο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να διοχετεύσουμε όλο αυτό που κουβαλάμε και μας βαραίνει. Οτιδήποτε μας ευχαριστεί, μας χαλαρώνει και μας βοηθάει να διοχετεύσουμε το άγχος μας μπορεί να δράσει κατευναστικά, για να είμαστε πιο ήρεμοι και ψυχικά ισορροπημένοι. Αυτό θα μπορούσε να είναι η συμμετοχή σε μια χορευτική ομάδα, ένα ημερολόγιο για το πώς ήταν η μέρα μου, μια ζωγραφική για το πώς νιώθω σήμερα, η κατασκευή ενός χειροποίητου αντικειμένου που εκφράζει ένα δικό μου κομμάτι. Γενικώς οτιδήποτε μπορεί να μας ταξιδέψει στον κόσμο της φαντασίας και των συναισθημάτων μας.
Ο Freud είχε πει πως «τα ανέκφραστα συναισθήματα δεν πεθαίνουν ποτέ. Θάβονται ζωντανά και είναι θέμα χρόνου να εκδηλωθούν με ανεπιθύμητους τρόπους». Οπότε ας φροντίσουμε ώστε τα δικά μας συναισθήματα να βρουν τη φωνή και το λόγο που τους αξίζει και ας τα ανασύρουμε από τον κόσμο της αφάνειας στον κόσμο της δικής μας αλήθειας.
(το παραπάνω κείμενο ήταν μέρος της ομιλίας στην εκδήλωση της ομάδας Αντιστρες την Κυριακή 5 Ιουνίου στην αίθουσα του «Θέογνι»)
Έλενα Μπισταράκη
Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια MSc