Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) έχει ανακηρύξει την 25η Νοεμβρίου ως την Παγκόσμια Μέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Με την έννοια της βίας κατά των γυναικών αναφερόμαστε σε όλο το φάσμα των κακοποιητικών συμπεριφορών που βιώνει μια γυναίκα λόγω του φύλου της και αναφερόμαστε σε κάθε πράξη βίας που αποβλέπει στην σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική βλάβη, πρόκληση πόνου, εξαναγκασμό καθώς και στέρηση της ελευθερίας στην ιδιωτική ή και δημόσια ζωή της.
Οι μορφές βίας μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα με τον τρόπο που ασκούνται στο θύμα σε λεκτική, ψυχολογική, σωματική, οικονομική. Οι παραπάνω μορφές βίας στις περισσότερες περιπτώσεις λειτουργούν συνδυαστικά από τον θύτη προς το θύμα. Οι αντιλήψεις περί βίας προέρχονται από τη ανάγκη επιβολής από τον άνδρα στη γυναίκα ως κάτι πιο ισχυρό σε κάτι πιο αδύναμο, κάτι που μέχρι και σήμερα είναι βαθιά ριζωμένο σε κάποια μυαλά.
Κάτι το οποίο αναδεικνύεται πλέον πιο έντονα είναι ότι η βία αφορά όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από την κοινωνική, οικονομική κατάσταση και το μορφωτικό επίπεδο τους, αντίληψη η οποία παλαιότερα ήταν συνυφασμένη με συγκεκριμένες κοινωνικές και οικονομικές τάξεις ανθρώπων. Αυτό φαίνεται και από έρευνες που έχουν διεξαχθεί τονίζοντας ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ο θύτης ήταν απόφοιτος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε ένα ποσοστό 70%, ενώ τριτοβάθμιας εκπαίδευσής και άνω σε ποσοστό 50%.
Ο όρος βία περιλαμβάνει τόσο τη βία μέσα στην οικογένεια και στην συντροφική σχέση, όσο και την κοινωνική βία (trafficking, σεξουαλική παρενόχληση, βιασμός).
Δεν είναι όμως καθόλου τυχαίο που μέχρι και πρόσφατα περιστατικά έμφυλης βίας εντός και εκτός του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος δεν καταγγέλλονταν από τα θύματα. Ο λόγος ήταν ο στιγματισμός τόσο του ίδιου του θύματος, όσο και του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Κυρίως δε σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, το ζήτημα γιγαντώνεται καθώς διαταράσσεται η οικογενειακή «ηρεμία», ενώ σε πολλές περιπτώσεις το ίδιο το θέμα είτε φοβάται να μιλήσει καθώς θεωρεί ότι δεν θα βρει την απαιτούμενη στήριξη από τον περίγυρο του, είτε γιατί δεν γνωρίζει από που μπορεί να ζητήσει βοήθεια.
Κατά την διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε μάλιστα μια έξαρση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας γεγονός που συνδέθηκε με τον εγκλεισμό και τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν.
Η άσκηση βίας οποιασδήποτε μορφής είναι μια πολύ καλά κεκαλυμμένη συνθήκη η οποία εξελίσσεται αργά και σταθερά στην πορεία της σχέσης κυρίως όταν αναφερόμαστε σε φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας ή βίας εντός της συντροφικής σχέσης. Πρόκειται για συμπεριφορές οι οποίες είναι επαναλαμβανόμενες, ενώ το πέπλο που καλύπτει όλες αυτές τις βίαιες πράξεις περικλείεται από την ανάγκη για την εκδήλωση της αγάπης από τον θύτη προς το θύμα. Η προσκόλληση, μια αίσθηση ελέγχου που μεταφράζεται ως νοιάξιμο, η σταδιακή απομόνωση από τον κοινωνικό και οικογενειακό περίγυρο προς αποφυγή «κουτσομπολιού» και σχολίων, είναι μόνο κάποιοι προάγγελοι.
Συνήθως στην πορεία της σχέσης, όλο αυτό εκτυλίσσετε σε ένα πλαίσιο άκρως καταπιεστικό για την γυναίκα που την τραυματίζει περισσότερο ψυχικά και συναισθηματικά, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η ίδια δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτή την κακοποιητική για την ίδια συνθήκη. Σε πολλές περιπτώσεις η πεποίθηση ότι η κατάσταση ενδεχομένως να αλλάξει, οι μικρές χρονικά βελτιώσεις του θύτη προς το θύμα, αποβλέποντας στο να «θολώσει τα νερά» και να δείξει αυτή την παροδική αλλαγή, αποτελεί τον λεγόμενο φαύλο κύκλο της βίας.
Δεν είναι τυχαίο πως τα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας όλο και αυξάνονται, αλλά ελάχιστα είναι τα περιστατικά που καταγγέλλονται. Σε αυτό φυσικά και ευθύνεται το γενικότερο κοινωνικό, νομικό και πολιτικό πλαίσιο που διαιωνίζει την κατάσταση. Οι λόγοι μη καταγγελίας περιστατικών είναι κυρίως κοινωνικοί. Εστιάζουν δηλαδή στις διαμορφωμένες και παγιωμένες αντιλήψεις για την σχέση άνδρα και γυναίκας σε ο,τι αφορά την κοινωνική και οικονομική υπεροχή.
Έτσι οι γυναίκες θύματα μην έχοντας καμία υποστήριξη και υπο την απειλή του συζύγου-συντρόφου παραμένουν στο περιβάλλον της κακοποίησης τους.
Η κορύφωση της κλιμακούμενης βίας κατά των γυναικών είναι οι γυναικοκτονία. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε όλοι μια ραγδαία αύξηση αυτών των περιστατικών με θύματα γυναίκες στα πλαίσια συντροφικής, συζυγικής σχέσης αλλά και περιστατικά διαζευγμένων γυναικών από τους πρώην-νυν συζύγους και συντρόφους.
Τα τελευταία χρόνια όμως καλώς παρατηρείται μια αύξηση στις καταγγελίες περιστατικών, οι οποίες καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος.
Παράλληλα οι δράσεις και εκστρατείες ενημέρωσής για τα δικαιώματα των γυναικών, διαθέσιμες υπηρεσίες για αναζήτηση βοήθειας, όπως είναι τα Συμβουλευτικά Κέντρα που λειτουργούν, οργανώσεις όπως η ΔΙΟΤΙΜΑ, το Κέντρο για Θέματα Ισότητας Φύλων, η τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, είναι μόνο κάποιες από τις πήγες που μπορούν να συμβάλουν στην ενημέρωση και την πρόληψη τέτοιων φαινομένων.
Η προβολή και η ανάδειξη ζητημάτων για την βία κατά των γυναικών μόνο ταμπού δεν πρέπει να αποτελεί. Ακόμα και η αστυνομία έχει πλέον λάβει ενεργό ρόλο μέσα από την εκπαίδευση των στελεχών της στα αρμόδια τμήματα για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας με σκοπό να ενισχύσουν το θύμα.
Η βία μπορεί να λάβει πολλές μορφές, από εγχώριες επιθέσεις μέχρι και την εμπορία ανθρώπων, την σεξουαλική βία, τον γάμο παιδιών, τον ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων μέχρι και τις γυναικοκτονίες. Η βία κατά των γυναικών όποιας μορφής κι αν είναι αποτελεί καταπάτηση του ανθρώπινου δικαιώματος ης ζωής.
Ο φαύλος κύκλος της βίας πρέπει να σπάσει. Ακόμα και στις πιο ανεπτυγμένες χώρες περιστατικά κακοποίησης γυναικών εξακολουθούν και υφίστανται και παρόλα αυτά πολλά δεν καταγγέλονται. Δεν πρόκειται για κοινωνικό ζήτημα, αλλά και για ένα πολιτικό ζήτημα για οποίο ανακύπτουν ζητήματα εξουσίας. Η ανισότητες μεταξύ των δυο φύλων εξακολουθούν να υφίστανται.
Το ζήτημα είναι πως θα οι γυναίκες θα σπάσουν την σιωπή τους και θα μιλήσουν για το πραγματικό παγόβουνο που λέγεται έμφυλη βία.
Δεν είσαι μόνη. Δεν είσαι η μόνη.
Ήρα Μελ. Λέλη
BSc Κοινωνική Λειτουργός Δ.Π.Θ.
MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας ΠΑ.Δ.Α
Εξωτερικός Συνεργάτης Υπουργείου Μετανάστευσης-Ασύλου, EUAA
e-mail: [email protected]