Γράφει η Οικονομοπούλου Αγγελική
Απόφοιτος του τμήματος Κλασικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Αριστούχος σε ΠΜΣ Διδασκαλία και Αναλυτικά Προγράμματα
Στην αρχαία Ελλάδα τα “άθλα” ή “αριστεία”, δηλαδή το βραβείο, το έπαθλο των αρίστων ήταν συνδεδεμένο με όλες τις πτυχές του πολιτικού και κοινωνικού βίου. Το βραβείο που απονεμόταν σε όσους αρίστευαν αποτελούσε μέγιστη τιμή για τους ίδιους, τις οικογένειες τους, άλλα και για την ίδια την πόλη τους. Ήταν ένας τρόπος και κίνητρο ταυτόχρονα για ευγενείς επιδιώξεις και επίζηλα επιτεύγματα των πολιτών. Ο Περικλής στον επίλογο του επιτάφιου λόγου του μπροστά στους νεκρούς Αθηναίους ήρωες του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου διακηρύσσει: άθλα γαρ οις κείται αρετής μέγιστα, τοις δε και άνδρες άριστοι πολιτεύουσιν- δηλαδή σε όποια πολιτεία έχουν καθιερωθεί πολύ μεγάλα βραβεία για την αρετή σε αυτήν την πολιτεία ευδοκιμούν και άριστοι πολίτες. Με αυτό τον τρόπο τονίζει ότι ένα από τα κυριότερα μέσα για την ανάδειξη άξιων ανθρώπων σε μια κοινωνία είναι ο ορισμός άθλων, η καθιέρωση του θεσμού της αριστείας.
Το Υπουργείο Παιδείας σε προεδρικό διάταγμα για τα δημοτικά σχολεία όρισε ότι η επιλογή σημαιοφόρων, παραστατών και υπευθύνων κατάθεσης στεφάνου θα πραγματοποιείται με κλήρωση ανάμεσα στο σύνολο των μαθητών της τάξης στοχεύοντας στη δημιουργία θετικού παιδαγωγικού κλίματος στη σχολική μονάδα, ώστε να αποφευχθούν ανταγωνισμοί και διενέξεις μεταξύ των μαθητών. Στην ουσία δηλαδή, καταργεί το κίνητρο και απομακρύνει το στόχο από τους μαθητές. Το να κρατήσει ένας μαθητής τη σημαία κατά τη διάρκεια της παρέλασης, αποτελούσε έναν έπαινο για τους κόπους του ίδιου του παιδιού, αλλά και ένα μέσο για να ξεχωρίσει η προσπάθεια του έναντι των υπολοίπων. Το να ξεχωρίζεις και να είσαι καλύτερος σε ένα σύνολο δεν είναι κακό, ούτε θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται ως αιτία δημιουργίας κλίματος ανταγωνισμού και λόγος ανάπτυξης ψυχικών τραυμάτων στα παιδιά. Όπως είπε και ο Όμηρος: αιεν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων – δηλαδή πάντα να αριστεύεις και να ξεπερνάς τους άλλους. Άλλωστε, όπως αναφέρθηκε ήδη, από την αρχαιότητα οι άνθρωποι εφεύρισκαν βραβεία και επαίνους με στόχο να κινητοποιήσουν τους νέους και να τους ωθούν σε μια συνεχή ανέλιξη και εξέλιξη των ίδιων με απώτερο στόχο την βελτίωση του κοινωνικού συνόλου. Αν δεν δώσεις κίνητρο σε έναν νέο άνθρωπο και ιδιαίτερα σε ένα παιδί, γιατί να προσπαθεί και να θέλει να καλυτερεύει;
Εδώ και χρόνια έχει καθιερωθεί ο καλύτερος και άριστος μαθητής να κρατά τη σημαία κατά τη διάρκεια των παρελάσεων σε εθνικές επετείους. Η πράξη αυτή και παράδοση δίνει σε κάθε παιδί από την αρχή της χρονιάς ένα κίνητρο ,ώστε να διαβάζει, να προσπαθεί και να βελτιώνεται με απώτερο στόχο την κατάκτηση του επαίνου, το να κρατήσει τη σημαία.
Παρόλο που η παράδοση αυτή δεν είναι καθόλα σωστή, διότι η σημαία αποτελεί ένα εθνικό σύμβολο, το οποίο κάθε άνθρωπος ενός έθνους μπορεί και πρέπει να κρατά, εάν το σέβεται και βιώνει βαθιά τη σημασία του και δεν θα έπρεπε να έχει άμεση συνάφεια με την απόδοση ενός ατόμου στα γράμματα ,έχει καθιερωθεί η απονομή της σημαίας να γίνεται στον άριστο μαθητή, δηλαδή σε εκείνον που συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη βαθμολογία και έχει μάθει να μελετά ουσιαστικά. Το πρόβλημα λοιπόν, είναι με την έννοια της αριστείας. Διότι η έννοια αυτή δεν ορίζει το βαθμό οξυδέρκειας κάποιου, αλλά εάν είναι άνθρωπος ηθικός, σωστός μέσα στο κοινωνικό σύνολο που ζει, με καλή συμπεριφορά και ανεπτυγμένο το αίσθημα του σεβασμού προς το συνάνθρωπο, την πατρίδα και την ιστορία του τόπου του. Λανθασμένη λοιπόν, είναι η αποκωδικοποίηση της έννοιας αριστεία τόσο από τους μαθητές , όσο και από τους περισσότερους πολίτες.
Η αλλαγή που όφειλε να κάνει το Υπουργείο Παιδείας θα έπρεπε να είναι στη μαθησιακή διαδικασία, ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν, αλλά και να κατανοούν έννοιες, όπως η αριστεία και η ευγενής άμιλλα. Καθώς επίσης, θα έπρεπε οι υπουργοί και σύμβουλοι τους να θέτουν ως στόχο τη μη κατάργηση των κινήτρων, αλλά την αλλαγή αυτών. Αν ήθελαν να μην υπάρχει σύγχυση στη σχέση αριστείας και εθνικού συμβόλου, θα έπρεπε να βρουν κάποιο άλλο βραβείο και έπαινο, ώστε να ενεργοποιούν τα παιδιά να ακολουθήσουν μια ανοδική πορεία. Θα μπορούσαν για παράδειγμα να δημιουργούν διαγωνισμούς, που θα κάλυπταν όλο το φάσμα των μαθημάτων, που διδάσκονται κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, ώστε και να κινητοποιούν τους μαθητές να μελετούν και να τους καθιστούν καλούς γνώστες ποικίλων θεμάτων.
Τα προβλήματα που υπάρχουν χρόνια στο χώρο της παιδείας και την ταλανίζουν ,οφείλονται στην έλλειψη εφευρετικότητας και στο γεγονός, ότι το βάρος τίθεται στους τίτλους και τις ταμπέλες. Για να γίνουν ριζικές αλλαγές θα πρέπει το σχολείο να έχει στόχο την ανάδειξη πεπαιδευμένων ανθρώπων, με ουσιαστικές γνώσεις και μεστή σκέψη. Αλλά για να οδηγήσεις κάποιον άπειρο σε έναν άγνωστο δρόμο που φαντάζει δύσβατος, πρέπει κάπως να τον ωραιοποιήσεις μέσω αυτών που ονομάζονται κίνητρα. Το σωστό επομένως, είναι να τα αναδιαμορφώνεις αν δεν συμφωνείς με τα ήδη υπάρχοντα και όχι να τα καταργείς. Γιατί η επιθυμία να ξεχωρίσουμε και να γίνουμε καλύτεροι είναι εγγενής. Η επιβράβευση είναι το κίνητρο, διότι χωρίς αυτήν η επιθυμία απλά μαραζώνει.