Η Ιερά Σύνοδος δεν μεταθέτει την ημέρα του Πάσχα,
αλλά θα τελεστεί με λαμπρότητα η Απόδοση της εορτής
Μερικοί, μάλλον, φαίνεται πως παρερμήνευσαν τη χθεσινή ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδους της Εκκλησίας της Ελλάδος (ΔΙΣ) και θεώρησαν ότι οι Συνοδικοί ιεράρχες έλαβαν την απόφαση να κάνουμε Ανάσταση στις 26 Μαΐου.
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ας δούμε, λοιπόν, τι σημαίνει Απόδοση εορτής.
Μία μεγάλη εορτή, δεσποτική (του Χριστού) ή Θεομητορική (της Παναγίας), δεν εορτάζεται απλώς την κυριώνυμη ημέρα, αλλά έχει προεόρτια και μεθέορτη περίοδο.
Παράδειγμα προεόρτιας περιόδου, προετοιμασίας, «κατεβασιάς» προς την εορτή, είναι η Σαρακοστή των Χριστουγέννων, οι δύο πρώτες εβδομάδες του Αυγούστου, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Η μεθέορτη περίοδος των μεγάλων εορτών, ο απόηχος της εορτής, η λειτουργική επέκταση της πανηγύρεως διαρκεί, για τις περισσότερες μεγάλες εορτές του έτους, έως την ογδόη ημέρα, δηλαδή την επομένη εβδομάδα, ίδια ημέρα.
Στην καταμέτρηση των ημερών, πρέπει να τονιστεί η χρήση των τακτικών αριθμητικών επιθέτων αντί των απολύτων, δηλαδή δεν λέμε μετά από οκτώ ημέρες, αλλά λέμε την ογδόη ημέρα, με πρώτη ημέρα την κυριώνυμη ημέρα της εορτής.
Πως προέκυψε όμως η Απόδοση των εορτών;
Πρόκειται για μια «κληρονομιά» από την Παλαιά Διαθήκη, όπου με ρητές διατάξεις οι μεγάλες ισραηλιτικές εορτές διαρκούσαν οκτώ ημέρες. (Έξοδος κεφ.2, στ.15-19, Λευϊτικό κεφ.23, στ.36-39 και Αριθμοί κεφ.29, στ.35). Αυτήν την συνήθεια κληρονόμησε και η χριστιανική λατρεία. Από πολύ νωρίς επικρατούσε η συνήθεια, (τουλάχιστον στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων), να παρατείνεται ο εορτασμός των μεγάλων χριστιανικών εορτών, Πάσχα, Επιφανίων και Πεντηκοστής έως την ογδόη ημέρα.
Συμβολικά, αυτή η παράταση αποτελεί και μια υπέρβαση του ιστορικού/λειτουργικού χρόνου και μια πρόγευση της αιωνιότητας.
Μερικά παραδείγματα Αποδόσεων εορτών του έτους:
Το Γενέσιο της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου) αποδίδεται την 12η, λόγω της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού που πλησιάζει, η οποία πάλι αποδίδεται κανονικά την ογδόη ημέρα της, 21η Σεπτεμβρίου.
Τα Εισόδια της Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου) αποδίδονται την 25η Νοεμβρίου, ώστε να υπάρξει πλήρης μήνας αφιερωμένος στην κατεβασιά προς την Γέννηση του Χριστού.
Τα Χριστούγεννα (25 Δεκεμβρίου) αποδίδονται στις 31 Δεκεμβρίου. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος (6 Αυγούστου) αποδίδεται στις 13 Αυγούστου.
Το «Πάσχα του θέρους», η Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) αποδίδεται την ενάτη ημέρα (23 Αυγούστου).
Η θεομητορική γιορτή της Υπαπαντής, εάν μεν συμπέσει στην Τεσσαρακοστή (π.η.), αποδίδεται αυθημερόν, εάν όμως προηγηθεί απ’ αυτή, τότε οι ημέρες του εορτασμού και η απόδοση εξαρτώνται από το πόσο κοντά είναι προς εκείνη.
Η εορτή του Ευαγγελισμού, (λόγω Μεγάλης Τεσσαρακοστής), αποδίδεται αυθημερόν, όμως συμπληρώνεται στις 26, δηλαδή στη Σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ.
Απόδοση του Πάσχα
Η μεγαλύτερη εορτή του λειτουργικού ετησίου κύκλου, η Ανάσταση του Χριστού, αποδίδεται την τριακοστή ενάτη ημέρα, την Τετάρτη της έκτης εβδομάδας, αφού κατά την τεσσαρακοστή ημέρα από του Πάσχα εορτάζεται η Ανάληψη.
Το επίσημο εκκλησιαστικό τυπικό για εκείνη την ημέρα, όπως και σε όλες τις αποδόσεις, δεν προβλέπει τέλεση αγρυπνίας. Αγρυπνία προβλέπεται στις μεγάλες εορτές, όπως η ακολουθούσα την Πέμπτη εορτή της Αναλήψεως του Κυρίου.
Εν τούτοις, τα τελευταία χρόνια, με την πρόφαση δεύτερης ευκαιρίας για συμμετοχή σε αναστάσιμη λειτουργία όσων, για ιδίους λόγους «τρέπονται σε φυγή» από τους ναούς μετά την ψαλμώδηση του πρώτου «Χριστός ανέστη», ιδίως οι «μη νηστεύσαντες», τελούνται ανά την επικράτεια παννύχιες μιμήσεις της ανεπανάληπτης κατ’ έτος ακολουθίας της Αναστάσεως, με αφή φωτός, «Δεύτε λάβετε φως», εωθινό ευαγγέλιο της Αναστάσεως, κόκκινα αυγά και άλλες επινοήσεις.
Κανονικά, σύμφωνα με το λειτουργικό τυπικό, ο εσπερινός κατά το απόγευμα της Τρίτης έχει διαφορετική διάταξη από τον Εσπερινό του Πάσχα, που τελέσθηκε συνήθως νωρίς την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου.
Ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία της Αποδόσεως ταυτίζονται με της Αναστάσεως, με διαφορετικά αναγνώσματα, Αποστόλου και Ευαγγελίου. Στην τράπεζα δε, της Τετάρτης, επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.
Για τις ιδιαίτερες φετινές συνθήκες λόγω κορονοϊού, φαίνεται ότι ίσως θα γενικευθεί η νυκτερινή τέλεση της αποδόσεως της εορτής του Πάσχα, την Τρίτη 26 προς Τετάρτη 27 Μαΐου 2020. Αυτό όμως θα αποφασισθεί και θα ανακοινωθεί αρμοδίως από την Εκκλησία της Ελλάδος.
Αναλυτικά η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου
«Η Διαρκής Ιεράς Σύνοδος (ΔΙΣ) προτρέπει όλους να τηρούν απαρέγκλιτα τις υποδείξεις των υγειονομικών αρχών και των ειδικών επιστημόνων και να μην παρασύρονται από εκείνους οι οποίοι τους υποδεικνύουν την παρακοή, η οποία στην παρούσα χρονική συγκυρία δεν δικαιολογείται ούτε εν ονόματι της χριστιανικής πίστης. Η πίστη στο Χριστό αποτελεί πρόξενο ζωής και όχι θανάτου» αναφέρει στην ανακοίνωσή της η ΔΙΣ της Εκκλησίας της Ελλάδος μετά την συνεδρίαση που είχε την 1η Απριλίου μέσω τηλεδιάσκεψης.
Υπογραμμίζει, επίσης, ότι «με υψηλό αίσθημα ευθύνης αποδέχεται τις αυστηρές υποδείξεις που προτείνονται από τις υγειονομικές αρχές και την Ελληνική Πολιτεία για την χρονική περίοδο μέχρι της 11ης Απριλίου 2020 και προτρέπει όλους να παραμένουν στο σπίτι τους», ενώ «χαιρετίζει τη δήλωση της Αξιοτίμου Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Νίκης Κεραμέως, της 30ής Μαρτίου 2020 στα Μ.Μ.Ε. Αποτελεί όντως «πηγήν ύδατος ζώντος» στην «λειτουργική ερημία» των Κληρικών μας, η πρόταση λειτουργίας των Ιερών Ναών και των Ιερών Μονών, έστω και «κεκλεισμένων των θυρών», κατά την Εβδομάδα των Παθών και την εορτή της Αναστάσεως του Κυρίου».
«Επισημαίνει», ακόμη, «με πολύ πόνο και «αίμα καρδιάς» κυριολεκτικά ότι την προσεχή Μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση του Κυρίου, θα κληθούμε όλα τα μέλη της Εκκλησίας να ζήσουμε πρωτόγνωρες καταστάσεις, απέχοντας από τις ιερές Ακολουθίες, την Θεία Λειτουργία, αλλά και από αυτή την Θεία Κοινωνία. Γι᾿ αυτό το λόγο η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος παρακαλεί πατρικά όλους τους πιστούς να μη λησμονούν όσα ο αυθεντικός ερμηνευτής των Γραφών και μεγάλος Πατέρας και Διδάσκαλος της Εκκλησίας μας Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος διδάσκει: «Μπορεί ο άνθρωπος, ο οποίος από ανάγκη δεν πηγαίνει στην Εκκλησία, να κάνει τον εαυτό του Θυσιαστήριο, με το να προσεύχεται». Ο ίδιος ιερός Πατήρ αναφερόμενος στην ανάγκη της κενωτικής αγάπης προς τον πλησίον και μάλιστα προς τον δοκιμαζόμενο, επισημαίνει τα εξής σημαντικά: «Εσύ σέβεσαι το τωρινό Θυσιαστήριο, γιατί δέχεται το Σώμα του Χριστού, αλλά συμπεριφέρεσαι περιφρονητικά σ’ αυτόν που είναι ο ίδιος σώμα του Χριστού και τον βλέπεις με αδιαφορία να χάνεται. Αυτό το θυσιαστήριο μπορείς να το δεις στημένο παντού, και σε στενούς δρόμους και σε αγορές, και μπορείς να τελείς θυσίες πάνω σ’ αυτό κάθε ώρα». (Ομιλία 20 εις Β΄ Κορινθ. ΕΠΕ τόμος 19, σελ. 527-531). Αλλά και ο νέος Όσιος της Εκκλησίας μας Γέρων Εφραίμ ο Κατουνακιώτης (+27 Φεβρουαρίου 1998) αναφέρει ότι ο χριστιανός, ο οποίος δεν δύναται να προσέλθει στην Θεία Λειτουργία, μπορεί «αυτήν την ώρα να κάνει τον εαυτό του θυσιαστήριο, λέγοντας την προσευχή». Αυτή είναι η πατρική προτροπή της Ιεράς Συνόδου προς όλους τους αδελφούς μας, μέλη της Εκκλησίας: «Εκτενέστερον προσεύχεσθε» στα σπίτια σας! Κάντε τον εαυτό σας θυσιαστήριο, θυσιάζοντας κενωτικά και αγαπητικά την παρουσία σας στον Ιερό Ναό και την προσέλευσή σας στη Θεία Ευχαριστία για χάρη όλων των αδελφών σας, οι οποίοι αποτελούν έμψυχα θυσιαστήρια Θεού. Και να είσθε βέβαιοι ότι οι Ιερείς θα λειτουργούμε λιτά, χωρίς μεγάφωνα και πανηγυρικές κωδωνοκρουσίες, έστω «κεκλεισμένων των θυρών», όσο και αν αυτό μας είναι δύσκολο και στενάχωρο, υπέρ «της του κόσμου ζωής και σωτηρίας», των «εν ασθενείαις κατακειμένων», των Ιατρών και Νοσηλευτών και όλων των εθελοντών, οι οποίοι με πνεύμα αυτοθυσίας δίνουν τον εαυτό τους για να προστατεύσουν την ζωή των πολλών και την δημόσια υγεία.
Ευχόμαστε και προσευχόμαστε, ο κίνδυνος να περάσει σύντομα, ώστε όλοι μαζί (Κλήρος και λαός) να αξιωθούμε να εορτάσουμε την Λαμπροφόρο Ανάσταση του Κυρίου μας με πανηγυρική Αναστάσιμη Παννυχίδα, κατά την Απόδοση της Μεγάλης Εορτής του Πάσχα, δηλαδή κατά το μεσονύκτιο μεταξύ Τρίτης 26 προς Τετάρτη 27 Μαΐου 2020».
Σε άλλο σημείο επισημαίνεται πως «αυτή η πρόσκαιρη παραμονή των χριστιανών στην κατ᾿ οίκον προσευχή και την κατ᾿ οίκον Εκκλησία, δεν υπονοεί καμία αμφιβολία ή πολύ περισσότερο δεν σημαίνει αμφισβήτηση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας.
Γι᾿ αυτό και η Ιερά Σύνοδος επαναλαμβάνει εκείνο που από την αρχή της παρούσης κρίσεως διεκήρυξε στο από 9.3.2020 Ανακοινωθέν Αυτής, ότι «η προσέλευση στην Θεία Ευχαριστία και η κοινωνία από το Κοινό Ποτήριο της Ζωής, ασφαλώς και δεν μπορεί να γίνει αιτία μετάδοσης ασθενειών… Όσοι προσέρχονται «μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης» και απολύτως ελεύθερα χωρίς κανένα δυναστικό καταναγκασμό, κοινωνούν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, που γίνεται «φάρμακο αθανασίας», «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον». Η οποιαδήποτε υπόνοια για μετάδοση νοσημάτων από την Θεία Ευχαριστία, αλλά και αυτό τον τρόπο της Θείας Μεταλήψεως, θίγει την δογματική Αλήθεια της Εκκλησίας, δεν γίνεται αποδεκτή και είναι καταδικαστέα.
Η Ιερά Σύνοδος συζήτησε εκτενώς και το θέμα της προσφοράς βοηθείας προς τους πάσχοντες και προς τα Νοσηλευτικά Ιδρύματα της Χώρας και σε κεντρικό επίπεδο, διότι αυτή ήδη πραγματοποιείται και από την Ιερά Αρχιεπισκοπή και όλες τις Ιερές Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στο πλαίσιο αυτό: α) σαν πρώτη έμπρακτη εκδήλωση αυτής της συμπαράστασης η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε, η Εκκλησία της Ελλάδος να προσφέρει άμεσα το ποσό των 150.000 ευρώ, ενώ αναθέτει στην Διοικούσα Επιτροπή της Εκκλησιαστικής Κεντρικής Υπηρεσίας Οικονομικών (Ε.Κ.Υ.Ο.) την ευθύνη να έλθει σε επικοινωνία με τους υπευθύνους Δημοσίους Φορείς Παροχής Υγείας, προκειμένου η Εκκλησία της Ελλάδος να ενισχύσει περαιτέρω αυτόν τον τομέα, β) ήδη ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος έδωσε εντολή στις Δομές και τα Ιδρύματα της Ι. Αρχιεπισκοπής Αθηνών (Γενικό Φιλόπτωχο Ταμείο, Οργάνωση «Αποστολή» κ.λπ.) να συνεργασθούν με τις αρμόδιες Αρχές της Πολιτείας και σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων αποφασίσθη η συνέχιση της παροχής των συσσιτίων προς τους πάσχοντες. Το αυτό πράττουν και οι Ιερές Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος οι οποίες προτρέπονται και σε περαιτέρω συνεργασία με τις αρμόδιες Αρχές, γ) όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα από την πλειονότητα των Αρχιερέων και Ιερέων, οι οποίοι προσφέρουν από τον μισθό τους για χάρη των εχόντων ανάγκη, έτσι και στην παρούσα κατάσταση τα Μέλη της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου έλαβαν την απόφαση της καταθέσεως ενός μισθού προς τον Ειδικό Λογαριασμό Αντιμετωπίσεως Κορωνοϊού και προτρέπουν και τους υπολοίπους Αρχιερείς να πράξουν το ίδιο για τις ανάγκες του Εθνικού Συστήματος Υγείας, δ) η Ιερά Σύνοδος δηλώνει ότι, όπως όλα τα προηγούμενα χρόνια της οικονομικής κρίσεως βρέθηκε παρούσα στις ανάγκες του λαού και διεφύλαξε την ενότητα των ανθρώπων, έτσι και σήμερα παραμένει παρούσα, ενώ συντονίζει και την παρουσία και προσφορά Της και κατά την «επόμενη ημέρα» που η πανδημία θα λήξει και οι ανάγκες των ανθρώπων θα γιγαντωθούν.
Η Ιερά Σύνοδος ενημερωθείσα για την προσφορά ποσού 50.000 ευρώ από το Οικουμενικό Πατριαρχείο προς την Ελληνική Κυβέρνηση ως συμβολή στον διεξαγόμενο αγώνα για την καταπολέμηση του κορωνοϊού, ευχαριστεί δημοσίως τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο γι’ αυτή την ένδειξη συναντίληψης προς τον ελληνικό λαό.
Κάλεσε, ακόμη, «όλους να εμπιστεύονται την κρίση και τις αποφάσεις της Ιεράς Συνόδου, η Οποία με ποιμαντική ευθύνη και ευθυκρισία κατανοεί την αγωνία του Ιερού Κλήρου και του πιστού Λαού αλλά και συγχρόνως εκτιμά, σύμφωνα προς τις υποδείξεις των ειδικών επιστημόνων, πότε οι συνθήκες είναι προς ωφέλεια της δημόσιας υγείας και όλων των πολιτών της Πατρίδος μας. Αυτό επιτάσσει άλλωστε και ο θυσιαστικός χαρακτήρας της Εκκλησίας. Προς τούτο, παρακαλεί όλους να επιδείξουν πνεύμα Συνοδικής εμπιστοσύνης και προς τον σκοπό αυτό δεν επιτρέπει πλέον σε κανέναν απολύτως, Αρχιερέα, Ιερέα, Διάκονο, Μοναχό ή άλλον εργάτη της Εκκλησίας, να προβαίνει σε δημόσιες δηλώσεις ή εμφανίσεις στα μέσα της Γενικής Ενημερώσεως και το Διαδίκτυο και προτρέπει όλους να ησυχάζουν, να ασκούνται στην σιωπή και την εντονότερη προσευχή. Οι Αρχιερείς δύνανται να επικοινωνούν μετά της Ιεράς Συνόδου και οι Ιερείς με τους Επισκόπους τους για κάθε ζήτημα. Η Ιερά Σύνοδος επίσης ορίζει τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεο, ο οποίος κατά τα τελευταία έτη είναι εκπρόσωπος Τύπου των συνελεύσεων της Ιεραρχίας, ως το μόνο υπεύθυνο πρόσωπο προς το οποίο θα απευθύνονται τα Μέσα της Ενημερώσεως για να λαμβάνουν απαντήσεις επί εκκλησιαστικών ζητημάτων».
Τέλος, η Ιερά Σύνοδος διακηρύσσει ότι όλοι δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως η εορτή της Αναστάσεως του Κυρίου αποτελεί την «απαρχή» μιας στάσης ελπιδοφόρου αναμονής και προσδοκίας «άλλης βιοτής, της αιωνίου», με σκοπό την τελική επικράτηση της ζωής και την οριστική κατάργηση του θανάτου.