8 φόνοι γυναικών σε 7 μήνες, κακοποιήσεις σωματικές και ψυχολογικές, μας έκαναν όλους να αναρωτιόμαστε: τι συμβαίνει; είναι γενικότερη βία ή βία κατά των γυναικών;
Κινδυνεύουμε και μείς; οι κόρες μας; τα δικά μας κορίτσια;
Είναι κάτι που κάνουν οι συγκεκριμένες γυναίκες-θύματα και τις καθιστά στόχους ή μπορεί να συμβεί στο κάθε κορίτσι;
Οι θύτες έχουν κάποια συγκεκριμένη ψυχοπαθολογία ή προσωπικότητα; Υπάρχει πιθανότητα, κάτω από ορισμένες συνθήκες να γίνουν όλοι οι άντρες κακοποιητικοί ή ακόμα και φονιάδες;
Στην προσπάθεια να βρεθούν λύσεις, ακούστηκε μια πληθώρα απόψεων. Φταίνε οι μανάδες που μεγαλώνουν επιθετικά τα αγόρια τους, φταίει η εξαθλίωση, φταίει ο covid και το lock down , ας κρεμάσουν έναν στην Ομόνοια να δούμε θα το ξανακάμουν;!
Και βέβαια υπήρξαν και κάποιοι άρρενες, που προσπάθησαν να υποστηρίξουν το φύλο τους, και δέχτηκαν (άλλες φορές δικαίως και άλλες αδίκως) μία λεκτική επίθεση και έναν καταιγισμό αρνητικών σχολίων .
Στην πραγματικότητα όλα τα παραπάνω ισχύουν και αποτελούν συνιστώσες του φαινομένου. Για να προσδιορίσουμε όμως το βαθμό συμμετοχής της κάθε συνιστώσας και να προτείνουμε μα πιθανή αντιμετώπιση, θα πρέπει να συνθέσουμε όλα τα παραπάνω σε έναν κορμό.
Τον κορμό μας προσφέρει η ψυχαναλυτική προσέγγιση που αναφέρει τα εξής:
Οι γυναικοκτόνοι της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας δεν δρουν από θρησκευτικά ή εθιμοτυπικά ανδροκρατικά κίνητρα. Είναι άντρες που αρχικά λάτρεψαν το θύμα τους. Που σιγά σιγά το απομόνωσαν από το περιβάλλον του γιατί θεώρησαν ότι η δυαδική αυτή αγάπη μπορεί να καλύψει κάθε τους ανάγκη. Που στη συνέχεια δεν αναγνωρίζουν την ελεύθερη βούληση του ερωτικού τους συντρόφου, ο οποίος, θεωρούν, ότι μπορεί να υφίσταται μόνο με την ιδιότητα της «αγάπης μου» . Μοιραία λοιπόν, όταν η «αγάπη μου» πάψει πια να έχει αυτόν το ρόλο, πρέπει να καταστραφεί για να μη με πληγώνει.
Κατά την ψυχαναλυτική άποψη, μπορούμε να ανιχνεύσουμε την απαρχή της κάθε ενήλικης συμπεριφορά μας στην πρώιμη παιδική μας ηλικία. Τότε που, ως βρέφη, ζήσαμε για πρώτη φορά μία εμπειρία, και που ( η εμπειρία αυτή) γράφτηκε στη μνήμη μας σαν ένα είδος ‘πατρόν’ πάνω στο οποίο κόβουμε και ράβουμε κάθε τι που της μοιάζει στο μέλλον.
Η συμπεριφορά λοιπόν των αντρών αυτών ξεκινά από την βρεφική ηλικία. Αμέσως μετά την γέννηση, η φύση έχει προικίσει τα ζώα (και τον άνθρωπο) με την ικανότητα να δένονται με την μητέρα τους σε έναν μοναδικό δυαδικό δεσμό. Κανένας δεν αμφισβήτησε το ότι η μάνα του είναι η καλύτερη του κόσμου και η μοναδική που θα μπορούσε να δεθεί μαζί της. Αν ένα βρέφος το κάνει, να την αμφισβητήσει, είναι καταδικασμένο να πεθάνει, ειδικά αν είναι ένα ζώο που γεννήθηκε στο δάσος. Και βέβαια είναι κατανοητό ότι το βρέφος, δεν διανοείται καν ότι η μητέρα έχει δικαίωμα να κάνει κάτι πέρα από το να το φροντίζει.
Ο δεσμός αυτός, που υποστηρίζεται και με χημικές ουσίες τις φερομόνες, στον άνθρωπο αρχίζει να εξασθενεί μετά την πάροδο 6 μηνών και περίπου σε ηλικία ενός έτους το βρέφος μπορεί να διαχειριστεί τον αποχωρισμό από την μητέρα του. Αυτός είναι και ο λόγος που παιδίατροι, ψυχολόγοι και παιδαγωγοί συνιστούν ο θηλασμός να ελαττώνεται μετά τους 6 μήνες και να κόβεται σταδιακά. Έτσι το νήπιο αρχίζει να βρίσκει ενδιαφέρον στον έξω κόσμο, αρχίζει να εξερευνά το περιβάλλον, κατανοεί ότι πρέπει να βρει τρόπους συνεννόησης και συνεργασίας με τους άλλους .
Βέβαια αυτό δεν γίνεται χωρίς πόνο. Ο καθένας μας αναπολεί αυτόν τον «επίγειο παράδεισο» στην αγκαλιά της μαμάς! Τότε που όλες οι ανάγκες καλύπτονταν από αυτή τη μαγική θεά, τη μητέρα. Και αυτή ακριβώς η νοσταλγία της μητρικής αγκαλιάς γίνεται το πατρόν για τις μελλοντικές μας σχέσεις. Μια σχέση που να μας ξεκουράζει, σαν την αγκαλιά της μάνας. Μια αγκαλιά μόνο για μας. Δυό μάτια που να βλέπουν μόνο εμένα.
Ο καθένας από μας θα βιώσει μία μικρή δόση αυτής της επιστροφής στον έρωτα, ίσως και σε κάποιες φιλίες ή σε σχέσεις του με δασκάλους. Το φυσιολογικό βέβαια είναι να βιωθεί για ένα μικρό χρονικό διάστημα και μετά να μειωθεί μέχρι να εξαφανιστεί και να αντικατασταθεί από μία ισότιμη αγάπη (όπως γίνεται στον γάμο: όλοι οι παντρεμένοι γκρινιάζουμε που ο γάμος σκότωσε τον έρωτα αλλά έτσι πρέπει να γίνει).
Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που η μητέρα απέτυχε να μειώσει την ανάγκη για εξάρτηση στο παιδί της;;;
Αυτό το προσκολλημένο παιδί, έχει την ανάγκη να ξαναζήσει την τόσο μεγάλη εξάρτηση από την μητέρα, και την επαναλαμβάνει με τις σχέσεις του. Στην αρχή αυτό μοιάζει γοητευτικό, γιατί ο καθένας μας θέλει να βρεθεί για λίγο σε μία τέτοια κατάσταση. Ο εξαρτητικός βέβαια δεν την χορταίνει ποτέ . Έτσι γίνεται φορτικός και κουράζει τον ερωτικό του σύντροφο, που τον αναγκάζει να αποτραβιέται όλο και πιο πολύ. Όταν στο τέλος ο κουρασμένος σύντροφος ζητά να βγει από αυτή τη σχέση, για τον εξαρτητικό ισοδυναμεί με εγκατάλειψη του βρέφους από την μητέρα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο εξαρτητικός αντιδρά σαν ένα αγρίμι μπροστά στον θάνατο. Άλλες φορές στρέφει το θυμό στον εαυτό το και αυτοκτονεί και άλλες προς το αντικείμενο του πόθου του και γίνεται φονιάς.
Το παραπάνω σενάριο αφορά και τους άντρες και τις γυναίκες, οι γυναίκες όμως έχουν τρία στοιχεία που ελαττώνουν τις αρνητικές συνέπειες. Το πρώτο και εμφανές είναι η μικρότερη σωματική δύναμη, που κάνει το αποτέλεσμα λιγότερο καταστροφικό. Το δεύτερο είναι η ωριμότητα που δίνει η φύση στη γυναίκα, να μπορεί να μεταβιβάζει ευκολότερα την αγάπη από το ένα ερωτικό αντικείμενο στο άλλο. Τρίτο, ο μηχανισμός της μετάθεσης, που ρίχνει το φταίξιμο αλλού, δεν μου φταίει το αντικείμενο του πόθου μου αλλά αυτός που μπήκε στη μέση (η επίθεση με βιτριόλι είναι μια τέτοια περίπτωση).
Αρκεί άραγε μόνο αυτή η δομή της προσωπικότητας για την εκδήλωση τέτοιας κακουργηματικής συμπεριφοράς;
Γιατί τόσα χρόνια δεν είχαμε περιστατικά και έχουμε τώρα;
Η απάντηση είναι πως πέρα από την προσωπικότητα θα πρέπει να συντρέχουν δύο ακόμα λόγοι. Ο πρώτος αφορά την αποτυχία των γονέων αλλά και των παιδαγωγών να δημιουργήσουν στο παιδί ένα ηθικό τείχος ανάσχεσης της επιθυμίας. Με άλλα λόγια η εκπαίδευση δημιουργεί ένα είδος «ανικανότητας» να πράξουμε το κακό. Αυτό το είδος της ηθικής εκπαίδευσης χάθηκε τις τελευταίες δεκαετίες από την ελληνική οικογένεια.
Ο δεύτερος λόγος είναι το εξωτερικό ερέθισμα. Στην περίπτωσή μας βλέπουμε το αποτέλεσμα της διάρρηξης του κοινωνικού ιστού που δημιουργήθηκε μέσα στην οικονομική κρίση και συνεχίστηκε με την πανδημία, ακόμα και με τις πυρκαγιές.
Η αίσθηση ότι το περιβάλλον είναι εχθρικό και ματαιώνει κάθε μας επιθυμία κάνει πιο έντονη την ανάγκη όλων μας να βρούμε μία ασφαλή αγκαλιά. Οι πιο αδύναμοι και πιο εξαρτητικοί αποσυντονίζονται σε βαθμό παθολογικό.
Υπάρχει πρόληψη και θεραπεία του φαινομένου;
Η θεραπεία είναι πολύ δύσκολη. Προσωπικότητες με τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν ζητούν θεραπεία. Τους φαίνεται απόλυτα φυσιολογικό να ζηλεύουν σε τέτοιο μεγάλο βαθμό. Παρουσιάζουν με καμάρι την ελεγκτική τους συμπεριφορά σαν να πρόκειται για προσόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι άνθρωποι αυτοί αγνοούν ακόμα και δικαστικές αποφάσεις που τους απαγορεύουν να πλησιάσουν τα θύματά τους.
Γίνεται λοιπόν μονόδρομος να δράσουμε προληπτικά.
- Η πρόληψη που αφορά τις γυναίκες συνοψίζεται στην προσοχή στην εκλογή του ερωτικού συντρόφου. Οι ακραίες εκδηλώσεις ενδιαφέροντος δεν είναι ποτέ αγάπη. Ο αποκλεισμός από τις παρέες και την οικογένεια, η ζήλια,ο υπερβολικός θαυμασμός, ο έλεγχος στο πού πας ή τι φοράς είναι στοιχειά βαριάς ψυχοπαθολογίας και όχι αγάπης.
- Για την πρόληψη που αφορά τα αγόρια, θα πρέπει, τόσο οι γονείς όσο και οι υπόλοιποι, που παρεμβαίνουμε στην ανάπτυξη των παιδιών (δάσκαλοι, παιδίατροι, ψυχολόγοι, ιερείς κλπ), να είμαστε προσεκτικοί. Όταν διαπιστώνουμε νήπια ή παιδιά με εξαρτητική συμπεριφορά να φροντίζουμε άμεσα για τη θεραπεία και την δημιουργία των κατάλληλων συμπεριφορών που θα αποτελούν ανάχωμα σε μελοντικές κακοποιητικές συμπεριφορές. Η βοήθεια του παιδοψυχίατρου, του παιδοψυχολόγου και του οικογενειακού θεραπευτή είναι αναγκαία για την αυριανή ευτυχία τόσο του ίδιου του παιδιού όσο και του ερωτικού του συντρόφου.
- Σε επίπεδο προετοιμασίας των νέων γονέων οφείλει η πολιτεία να δημιουργήσει σχολές γονέων με ουσιαστικό περιεχόμενο και εκπαιδευμένους διδάσκοντες, που να διδάξει στα νέα ζευγάρια τον τρόπο που θα μεταφέρουν την αγάπη στα παιδιά τους αλλά και θα διδάξουν βιωματικά σε αυτά αυτό που ονομάζουμε «Ελληνικό φιλότιμο».