Γράφει η Αναστασία Ηλιοπούλου,
Φιλόλογος
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών , Ειδίκευση στην Ειδική Αγωγή & Εκπαίδευση – Μαθησιακές Δυσκολίες Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Τις μέρες των πανελληνίων εξετάσεων, μαθητές και γονείς κατακλύζονται από συναισθήματα αγωνίας και άγχους. Για όσους έχουν ξαναδώσει, η εμπειρία αυτή αποτελεί μια γνώριμη κατάσταση. Για τους περισσότερους μαθητές όμως οι πανελλαδικές εξετάσεις φαντάζει κάτι άγνωστο, αγχωτικό, μέχρι και τρομακτικό. Με το άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να βοηθήσω μαθητές και γονείς να διαχειριστούν και να αξιοποιήσουν σωστά (πρακτικά και ψυχολογικά) τον εναπομείναντα χρόνο μέχρι τις πανελλήνιες εξετάσεις.
Για όσο διάστημα διαρκέσουν, έφηβοι και γονείς θα έρθουν αντιμέτωποι με ένα πλήθος συναισθημάτων. Κυρίαρχη θέση κατέχουν το άγχος, η αγωνία και η κούραση. Όσο καλά κι αν έχουν προετοιμαστεί, ο φόβος της αποτυχίας καραδοκεί. Σε αρκετές περιπτώσεις ο φόβος μπορεί να είναι καθηλωτικός, καθώς θεωρείται ότι το αποτέλεσμα των εξετάσεων θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό την μετέπειτα πορεία του υποψηφίου. Για αρκετούς η περίοδος αυτή σηματοδοτεί την εξαργύρωση του κόπου και της προσπάθειας που έχουν καταβάλλει τα προηγούμενα χρόνια.
Οι απαιτήσεις των εξετάσεων φέρνουν συχνά τους μαθητές αντιμέτωπους με ένα μεγάλο φορτίο άγχους. Είναι πολύ συχνό σε αυτή την περίοδο οι μαθητές να εκδηλώνουν ψυχοσωματικές δυσλειτουργίες όπως πονοκεφάλους, διαταραχές στον ύπνο, έντονη αύξηση ή μείωση βάρους, ζαλάδες κα. Αυτές οι ψυχοσωματικές δυσλειτουργίες αποτελούν ένδειξη πως ο μαθητής πιέζεται αρκετά και βιώνει έντονο άγχος. Συχνά ο μαθητής μπορεί να εκφράσει ένα συναίσθημα αβοηθησίας, λόγω της ανησυχίας που ίσως αισθάνεται για την αβεβαιότητα των αποτελεσμάτων.
Οι μαθητές, προκειμένου να διαχειριστούν το στρες σε όλη τη διάρκεια της εν λόγω σχολικής χρονιάς, οφείλουν μεν να προετοιμάζονται επιμελώς ώστε να αισθάνονται και οι ίδιοι περισσότερο ασφαλείς και σίγουροι, αλλά και να φροντίζουν επαρκώς τον εαυτό τους, ώστε να διατηρήσουν την ευεξία τους και να μην «εξαντληθούν». Αξίζει να σημειωθεί πως η ευεξία συνδέεται με μεγαλύτερη αποδοτικότητα ενώ αντίθετα το στρες, παρ’ ότι μέχρι ενός σημείου λειτουργεί βοηθητικά, όταν υπερβεί αυτό το σημείο αρχίζει να εξαντλεί το άτομο, επηρεάζοντας αρνητικά την αποδοτικότητα και τις επιδόσεις του.
Μολονότι το διάβασμα θα καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της μέρας των μαθητών, εντούτοις είναι πολύ σημαντικό να διαθέτουν και κάποιο ελεύθερο χρόνο. Η γυμναστική μπορεί να αποτελέσει μία βοηθητική δραστηριότητα, καθότι βοηθά στην αποφόρτιση από το στρες και συμβάλλει στις γνωστικές διαδικασίες που σχετίζονται με τη μάθηση. Επίσης οι σχέσεις και επαφές με συνομήλικους μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά βοηθητικές, δεδομένου ότι τους επιτρέπουν να περάσουν καλά και να μοιραστούν τους προβληματισμούς τους και τις πιέσεις που βιώνουν. Γενικότερα είναι σημαντικό ο μαθητής να αφιερώνει χρόνο για τον εαυτό του, μέσα από δραστηριότητες που δεν σχετίζονται με τις εξετάσεις και το σχολείο. Με αυτό τον τρόπο, ούτε η καθημερινότητά του θα περιστρέφεται εξ’ ολοκλήρου γύρω από τις εξετάσεις, ούτε θα εξαντληθούν τα ψυχικά του αποθέματα, που θα χρειαστεί για να αντεπεξέλθει στην πίεση των εξετάσεων.
Είναι όμως πολύ σημαντικό τα παιδιά να μην επιφορτίζονται και με το άγχος του γονέα, καθώς αυτό μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα δυσβάστακτο. Επίσης είναι σημαντικό οι γονείς να μη ταυτίζουν την επιτυχία του παιδιού τους στις εξετάσεις με την επιτυχία του στο ρόλο του ως παιδιού, μαθητή ή και ανθρώπου. Αντιθέτως, ο ρόλος του γονέα σε αυτή την περίοδο είναι να βοηθήσει το παιδί του, παρέχοντάς του υποστήριξη και ενδιαφέρον. Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να εκφράζουν τις δυσκολίες και τα συναισθήματα που αντιμετωπίζουν, αποδεχόμενοι και οι ίδιοι τα συναισθήματα αυτά. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η αγάπη, η περηφάνια, η διαθεσιμότητα και η αποδοχή των γονιών να εκφράζεται ανοιχτά και έμπρακτα, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος των εξετάσεων.
Συνολικά αυτό που καλούνται να κάνουν οι γονείς είναι να αφουγκράζονται και να αντέχουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των παιδιών τους παρέχοντας τους κατανόηση, υποστήριξη και άνευ όρων αποδοχή.
Οι πανελλαδικές είναι μια απλή εξέταση γνώσεων σε συγκεκριμένα πεδία, δεν κρίνεται η προσωπική τους αξία , ούτε η προσωπικότητα τους. Ακόμα και μια ενδεχόμενη «αποτυχία» μπορεί να μετατραπεί σ΄ένα μάθημα και να τους καλλιεργήσει την επιμονή και την προσπάθεια για το στόχο ή να ανακαλύψουν ότι κάτι δεν τους ταιριάζει. Εν ολίγοις, μαθαίνουν να διαχειρίζονται μια κατάσταση και όχι να τους διαχειρίζεται η κατάσταση.