[quote]28 Οκτωβρίου 1923-…[/quote]
Γράφει ο Χρυσόστομος Δ. Σύρκος
H αποκαλούμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία διοικήθηκε έως το έτος 1923 από την απόλυτο κυριαρχία των Σουλτάνων.
Στις 28 Οκτωβρίου 1923 ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ ιδρύει το ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ και αναλαμβάνει πρόεδρος της Δημοκρατίας έως και της 10ης Νοεμβρίου 1938. Τον διεδέχθη ο Ισμέτ Ινονού έως τις 22 Μαΐου 1950.
Στην πολύπαθη και περίεργη αυτή «Δημοκρατία» της Τουρκίας από της ιδρύσεως της έχουν συμβεί 5 πραξικοπήματα τα ακόλουθα:
1ον. Πραξικόπημα της 27ης Μαΐου 1960
Στις 25 Μαΐου 1960 οι βουλευτές του τουρκικού Κοινοβουλίου συμπλέχτηκαν με αποτελέσμα η Κυβέρνηση Αντνάν Μεντερές να αναστείλει την λειτουργία του Κοινοβουλίου για 2 ημέρες.
Στις 27 Μαΐου 1960 οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας καταλαμβάνουν την εξουσία συναντώντας ελάχιστη αντίσταση από ορισμένες μονάδες της Αστυνομίας και τη φρουρά του Προεδρικού Μεγάρου.
Λίγες ώρες αργότερα συλλαμβάνεται ο πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές. Την κυβέρνηση αναλαμβάνει 37μελής χούντα, η οποία συγκρότησε επιτροπή κατάρτισης νέου Συντάγματος με πρόεδρο τον πρύτανη του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης Σιντίκ Σαμίρ Ονάρ.
Οι εργασίες της επιτροπής αυτής κατέληξαν μετά από ένα χρόνο στο δημοκρατικότερο Σύνταγμα που είχε ποτέ η Τουρκία.
Την επομένη του πραξικοπήματος ο στρατηγός Τζεμάλ Γικουρσέλ ανέλαβε την ηγεσία του στρατιωτικού καθεστώτος, ως πρόεδρος της Δημοκρατίας, πρωθυπουργός, υπουργός Εθνικής Άμυνας και αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων.
Την επομένη συνελήφθησαν 403 από τους 406 βουλευτές του Δημοκρατικού κόμματος.
Στις 14 Οκτωβρίου 1960 άρχισε στην Νήσο των σκύλων στη θάλασσα του Μαρμαρά η δίκη του Μεντερές και του τέως Προέδρου της Δημοκρατίας Μπαγιάρ και σχεδόν 600 βουλευτών, υπουργών, στελεχών και οπαδών του Δημοκρατικού Κόμματος.
Το δικαστήριο κατεδίκασε 15 στελέχη του καθεστώτος Μεντερές μεταξύ των οποίων τον ίδιο τον Μεντερές τον πρόεδρο της Δημοκρατίας Τζελάλν Μπαγιάρ, τον Υπουργό Εξωτερικών Φαιτίν Ζορλού, τον Υπουργό των οικονομικών Χασάν Πολακτάν.
Λίγες ώρες αργότερα η Επιτροπή Ενότητας του καθεστώτος απεφάσισε να εκτελεσθούν μόνον ο Μεντερές, ο Ζορλού καις ο Πολακτάν.
Στις 17 Σεπτεμβρίου 1961 ο Μεντερές απαγχονίστηκε.
Ο Γκιουρσέλ παρέμεινε πρόεδρος έως τις 2 Φεβρουαρίου 1966.
2ον .Πραξικόπημα της 12ης Μαϊου 1971
Το δεύτερο πραξικόπημα έγινε στις 12 Μαϊου 1971, που η κυβέρνηση Ντεμιρέλ αποδυναμωμένη, παρέλυε, όταν ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου παρέδωσε υπόμνημα που ισοδυναμούσε με τελεσίγραφο των ενόπλων δυνάμεων.
Το κράτος κυβερνήθηκε από τους στρατιωτικούς έως τον Οκτώβριο του 1973, που σήμανε και το τέλος της στρατιωτικής κατοχής.
3ον .Πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980
Με το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980 ο στρατηγός Κενάν Εβρέν ανατρέπει την Κυβέρνηση του Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ.
Η στρατιωτική αυτή επέμβαση έθεσε τέρμα στη μακρά σύγκρουση του κράτους με την εξωκοινοβουλευτική αριστερά.
Το πραξικόπημα αυτό ήταν το πιο αιματηρό από τα τρία, που οργάνωσαν οι στρατιωτικοί μέσα στα 20 χρόνια (1960, 1971, 1980).
Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν, σε περίπου 250.000 από αυτούς ασκήθηκε δίωξη, 50 κρατούμενοι εκτελέσθηκαν και δεκάδες άλλοι πέθαναν στη φυλακή από βασανιστήρια.
Τον Ιούλιο 1982 το στρατιωτικό καθεστώς έδωσε στη δημοσιότητα σχέδιο νέου συντάγματος. Τον Νοέμβριο του 1982 διεξήχθη δημοψήφισμα το οποίο ενέκρινε ο λαός με ποσοστό 91,4% (!) των ψήφων.
Ο Εβρέν από το 1982-1989 χρημάτισε πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Το καθεστώς Εβρέν παραχώρησε την εξουσία στους πολιτικούς το Δεκέμβριο 1983.
Για πολλά χρόνια ο Εβρέν και οι άλλοι στρατιωτικοί, πρωτεργάτες του πραξικοπήματος του 1980 απελάμβαναν ασυλίας και έτσι δεν οδηγούνταν σε δίκη.
Το 2010 με τροποποίηση του Συντάγματος, από την κυβέρνηση Ερντογάν τερματίσθηκε η ασυλία τους.
Έτσι τον Απρίλιο του 2012 οι δύο επιζώντες (Κενάν Εβρέν, 94 ετών και ο Ταχσίν Σαχινκαγιά, 87 ετών) παραπέμφθησαν να δικασθούν. Δικάσθηκαν σε ισόβια δεσμά.
Ο Εβρέν πέθανε στις 9 Μαΐου 2015.
Επί περιόδου Εβρέν έγινε στην κατεχόμενη Κύπρο η ανακήρυξη του ψευδοκράτους, της λεγόμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας Βορείου Κύπρου».
4ον. Πραξικόπημα 1997
Στις αρχές του 1997, ο στρατός ανάγκασε τον ηγέτη του συνασπισμού των Ισλαμιστών Νεχμετίν Ερμπακάν να παραιτηθεί με την αιτιολογία ότι είχε διευθύνει την Τουρκία προς θρησκευτικούς κανόνες. Ωστόσο, ο στρατός απέφυγε την κατάληψη της εξουσίας και επέτρεψε σε πολιτικούς να σχηματίσουν κυβέρνηση.
5ον . Πραξικόπημα 2016
Στις 15 Ιουλίου 2016 στρατιωτικοί επιχειρούν πραξικόπημα το οποίον αποτυγχάνει.