Τα Μέγαρα, όπως γνωρίζουμε όλοι μας, είναι μια από τις αρχαιότερες πόλεις με πλούσια πολιτιστική κληρονομία και σπουδαία παράδοση. Γράφοντας αυτό το κείμενο δεν είχα ως σκοπό ν’ αναλύσω την πλούσια κληρονομιά και παράδοση μας ,διότι δεν είμαι μήτε ο κατάλληλος, μήτε ο αρμόδιος να το κάνω.
Σκοπός του κειμένου αυτού είναι η δημοσιοποίηση ενός έντονου προβληματισμού. Ο προβληματισμός μου λοιπόν, έχει να κάνει με τους ανθρώπους που λένε ότι υπηρετούν την παράδοση του τόπου μας και ταυτόχρονα ορίζουν τον εαυτό τους ως μοναδικό πρεσβευτή της, λοιδορώντας όποιον ασχολείται με αυτήν και κυρίως τους νέους. Αφορμή των σκέψεων μου αυτών είναι διάφορα άρθρα και ομιλίες τέτοιου τύπου.
Τι είναι η ”παράδοση”;
Όταν λέμε ”παράδοση” εννοούμε τις πληροφορίες που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Η μετάδοση στους μεταγενέστερους, ηθών, εθίμων, δοξασιών, διδαχών, αντιλήψεων, δραστηριοτήτων, πρακτικών κλπ. Οι πληροφορίες αυτές συνήθως μας λένε για το τι πίστευαν στα πολύ παλιά χρόνια οι άνθρωποι γύρω από διάφορα θέματα και τις συνέπειες που είχαν. Την παράδοση, όπως καταλαβαίνετε και εσείς, τη διαμορφώνει ο απλός λαός ανάλογα με το πνευματικό και πολιτιστικό του επίπεδο. Παράδοση ακόμη είναι ο,τι έχει επαναληφθεί πολλές φορές και έχει πλέον παγιωθεί.
Όμως παράδοση δε σημαίνει οπισθοδρόμηση. Δεν αποσυνδέεται από την πρόοδο, αλλά εξελίσσεται, βιώνοντας τις τρεις διαστάσεις του χρόνου ( παρελθόν – παρόν – μέλλον ) και συνδέεται με την έννοια της συνέχειας των στοιχείων εκείνων που έχουν τη δυνατότητα να επιζήσουν. Γιατί η ζωή του ανθρώπου δεν είναι ποτέ στατική, δεν είναι στάσιμη. Με την παράδοση κρατούμε αυτό που έχουμε και προσθέτουμε αυτό που δημιουργούμε. Η παράδοση είναι η αλυσίδα που συνδέει τις γενιές μεταξύ τους. Με την παράδοση, χάσμα δεν υπάρχει. Η γενιά μας συνδέεται με τις προηγούμενες αλλά και με εκείνες που θα ΄ρθουν. Συνάμα αποτελεί και προϋπόθεση για την ύπαρξη του πολιτισμού. Γιατί ποτέ ο πολιτισμός μιας γενιάς δε δημιουργείται από το μηδέν. Ριζώνεται στο πολιτισμό των γενιών που πέρασαν. Ένας λαός που έχει ξεχάσει την παράδοση είναι σαν τον άνθρωπο που έχει χάσει το μνημονικό του, που έχει πάθει αμνησία.
Όπως λέει και μεγάλος μας ποιητής ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ:
«Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητά του μας μολύνει αν προσκολληθούμε σ’ αυτό με υπερβολική αγάπη. Ένα μέρος του παρελθόντος μένει πάντα ζωντανό και κινδυνεύουμε, καταφρονώντας τη ζωντάνια του».
Με τον όρο παράδοση δε νοείται ο συντηρητισμός και η οπισθοδρόμηση, η προσκόλληση στο παρελθόν και η άρνηση του δημιουργικού παρόντος . Αντίθετα, η αξιοποίηση του παρελθόντος είναι δυνατό να γίνει αφετηρία για ένα δημιουργικό παρόν και μέλλον. Ο σύγχρονος άνθρωπος χρειάζεται να συμφιλιωθεί με το παρελθόν και τις ρίζες του. Η στάση που οφείλει να τηρήσει απέναντι στην παράδοση, αλλά και στα ξενόφερτα στοιχεία έγκειται στην απόρριψη των ακραίων τάσεων, είτε της άκριτης εμμονής στο παρελθόν μας, είτε της δουλικής αντιγραφής των ξένων στοιχείων: συντηρητισμός, στασιμότητα, αποτελμάτωση, εθνικισμός, ξενομανία, απώλεια εθνικής ταυτότητας, γλωσσική αλλοίωση, μαζοποίηση, χειραγώγηση…
Μερικοί άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται τον όρο παράδοση έτσι. Έχουν μια λανθασμένη αντίληψη του όρου αυτού, χρησιμοποιώντας τον εγωκεντρισμό τους και την προγονοπληξία τους.
Τι είναι η ” προγονοπληξία ”;
Προγονοπληξία των μεγαλυτέρων είναι η έπαρση για τους προγόνους , καυχησία για τη δόξα των προγόνων με ανάλογη υποτίμηση του παρόντος. Η προγονοπληξία:
- Διαιωνίζει αναχρονιστικές ιδέες, προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες.
- Παραβλέπει τα παρωχημένα ή τα αρνητικά στοιχεία του παρελθόντος και, επομένως, δεν αποτιμά ορθά την πολιτισμική αξία τους.
- Εκφράζεται συχνά με την καυχησιολογία και την έπαρση για τα επιτεύγματα των προγόνων, επιχειρώντας να δικαιολογήσει την έλλειψη δημιουργικής πνοής στο παρόν. Εύστοχη είναι εδώ η ρήση του Πλάτωνα, σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει αισχρότερο πράγμα για έναν άνθρωπο που αποδίδει κάποια αξία στον εαυτό του από το να τον τιμούν οι άλλοι όχι για τη δική του αξία, αλλά για τη δόξα των προγόνων του (aνδρί οιομένω τιὶ είναι ουκ έστιν αίσχιον ουδέν ή παρέχειν εαυτόν τιμώμενον μη δι’ εαυτὸν αλλά διά δόξαν προγόνων).
- Οδηγεί στην επανάπαυση, τον εφησυχασμό, στην πνευματική αδράνεια και την πολιτισμική στασιμότητα. Αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην πρόοδο της επιστήμης, της τέχνης και του πολιτισμού.
Τι είναι η ” εγωκεντρισμός ”;
Στην ψυχολογία εγωκεντρισμός είναι το χαρακτηριστικό το οποίο ορίζει ένα πρόσωπο αναφερόμενο στις δικές του απόψεις και στα δικά του ενδιαφέροντα ως τα πιο σημαντικά. Ο όρος προέρχεται από το εγώ + κέντρο. Η αλλιώς, η τάση να αντιμετωπίζει κανείς τα πράγματα σαν να υπήρχαν μόνο γι΄ αυτόν, σύμφωνα με τη δική του άποψη και τα δικά του συμφέροντα (εγωπάθεια, εγωλατρία, εγωισμός).Είτε προσδιορίζεται έτσι είτε όχι, η εγωπάθεια αποτελεί εκδήλωση ιδιοτέλειας, η οποία συνήθως συνοδεύεται από αλόγιστο υλισμό.
Εγωκεντρισμός και προγονοπληξία λοιπόν είναι οι βασικές αιτίες απομάκρυνσης του λαού από την παράδοση και κυρίως των νέων. Οι βασικοί “φρουροί” και γνώστες της σπουδαίας μας κληρονομιάς που λέγεται παράδοση, είναι αδιαμφισβήτητα οι γηραιότεροι συμπολίτες μας, συμπεριλαμβανομένων και αυτών στους οποίους αναφέρθηκα προηγουμένως. Χρήζουν τιμή και σεβασμό! Δώστε όμως χώρο και χρόνο στις νέες γενιές, οι οποίες δεν είναι τόσο “σκάρτες” όσο θέλετε να τις παρουσιάζετε!
Πιστέψτε στη νέα γενιά και ενθαρρύνετέ την!
Με τιμή
Σπύρος Στρατούρης
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Τ.Ε