Το μοναδικό στην Ελλάδα και μακραίωνο έθιμο δεν τηρείται πλέον από νέα ζευγάρια
Το έθιμο του Μάη που χάνεται στους αιώνες φαίνεται ότι φθίνει φέτος, καθώς δεν υπάρχει ενδιαφέρον από νέες κοπέλες να τηρήσουν το έθιμο του Μάη.
Πολύ λιγότεροι είναι οι «Μάηδες» φέτος, με τα μηνύματα να έρχονται από την κατά πολύ μειωμένη ως μηδαμινή κίνηση στα ανθοπωλεία που προσπαθούν μάλιστα να μειώσουν το κόστος για να βοηθήσουν τα νέα ζευγάρια να ανταπεξέλθουν στα έξοδα του εθίμου. Παραγγελίες για παραδοσιακά στεφάνια του Μάη στα ανθοπωλεία της πόλης μας δεν υπάρχουν, ενώ όσα μετρημένα στα δάκτυλα του ενός χεριού, οι κοπέλες δεν θέλουν να περάσουν από την κεντρική οδό της πόλης, αλλά θα πάνε τον Μάη απευθείας στο σπίτι. Από τον Δήμο Μεγαρέων, θα γίνουν ετοιμασίες για να περάσουν μάηδες στην καθιερωμένη εκδήλωση στην κεντρική πλατεία το απόγευμα της παραμονής της Πρωτομαγιάς, την Τετάρτη 30 Απριλίου.
Το έθιμο του Μάη είναι λαμπερό και μοναδικό για τα Μέγαρα, καθώς δεν είναι γνωστό αν συναντάται σε κάποιο άλλο μέρος της Ελλάδας έτσι όπως τελείται στην πόλη μας. Σύμφωνα με το τελετουργικό του εθίμου, κατά τον πρώτο χρόνο του αρραβώνα και μόνο, η νύφη που την συνοδεύουν φίλες της, ντυμένες κι αυτές με τις μεγαρίτικες παραδοσιακές, τα «κατηφένια», πηγαίνουν το μάη στο σπίτι του γαμπρού περνώντας οπωσδήποτε από τον κεντρικό δρόμο για να τις δει ο κόσμος και να σχολιάσει τον αρραβώνα και να καμαρώσει τις κοπέλες. Τη νύφη την συνοδεύει ένα αγόρι που να έχει μάνα και πατέρα στη ζωή (αμφιθαλές) που κρατάει μία μπουκάλα με κόκκινο κρασί (κοκκινέλι), με ένα ή τρία γαρύφαλλα για πώμα για να φιλέψει η νύφη τον πεθερό της. Η πομπή βγαίνοντας από το σπίτι της νύφης ακολουθεί δεξιά πορεία, για να καταλήξει στο σπίτι του γαμπρού, όπου τους περιμένει ο γαμπρός, οι γονείς και τα αδέρφια του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι πριν λίγα χρόνια, μετρούσαμε δεκάδες «Μάηδες» να περνούν από την κεντρική πλατεία. Τα χρόνια πριν την καραντίνα κάθε χρόνο οι Μάηδες ήταν πάνω από 30.Όμως, φέτος, δεν υπάρχει ενδιαφέρον για την τήρηση του εθίμου του Μάη. Δεν περνάνε από την κεντρική πλατεία, δεν πάνε στις πεθερές, δεν αρραβωνιάζονται γενικά ή δεν ακολουθούν την παράδοση; Είναι τα οικονομικά απαιτητικά για το έθιμο ή αλλάζουν τα ήθη, άρα και τα έθιμα; Μήπως υπάρχουν ευρύτερες μεταβολές που τελικά επηρεάζουν και την παράδοση του εθίμου;
Ρωτήσαμε τον κ. Τζίμη Ηλία, Πρόεδρο του Λαογραφικού Συγκροτήματος Μεγάρων και άνθρωπο με μεγάλη ιστορία στα λαογραφικά δρώμενα της πόλης μας : «Γιατί δεν πάνε πλέον Μάηδες;».
Μας απάντησε: «Γιατί κάποιοι παρασυρθήκανε από τον μοντερνισμό τους και τον νεοπλουτισμό και δεν ακούσανε αυτούς που είχαν μελετήσει τα πατροπαράδοτα, ωραιότατα και ελληνικώτατα έθιμα των Μεγάρων, και να η κατάληξη. Είναι οι λεγόμενοι ανευθυνοϋπεύθυνοι. Είναι αυτοί που έφεραν το έθιμο σε αυτό το σημείο.
Το έθιμο αυτό «οι Μάηδες» είχε αρχίσει να αλλοιώνεται από το 1980. Τότε παρουσιάστηκαν τα εξής: η νύφη να μη φοράει κατηφένια, αλλά να είναι με τα απλά της ρούχα, αντί για «Μάη» στεφάνι να πηγαίνει καλαθάκι με λουλούδια από τα ανθοπωλεία, αντί για κρασί στον πεθερό να στέλνουν ουίσκυ και αντί για κεντημένη κουλούρα του Μάη να πηγαίνουν λίγα κόκκινα αυγά μέσα σε ένα καλαθάκι. Κάποιοι όμως τηρούσανε την παράδοση. Αυτό άρχισε να διαδίδεται πολύ γρήγορα, παραγκωνίζοντας τον παραδοσιακό τρόπο τέλεσης του εθίμου του «Μάη». Την αλλοίωση αυτή την ανέφερα στον Χρήστο τον Κυριακούλη («Μικρό Μαγαζί») που ήταν υπεύθυνος επί των πολιτιστικών επί Δημαρχίας Γιώργη Καστάνη-Λιάντρου. Μου είπε, «εγώ δεν τα γνωρίζω, και ό,τι μου πεις εσύ, θα γίνει» Και του λέω: «εδώ θα ρίξουμε δόλωμα. Δηλαδή θα βάλει η Δημαρχία τρία δώρα, μία κουζίνα ηλεκτρική, ένα ψυγείο και μία τηλεόραση και θα ανακοινώσει ότι, όποια αρραβωνιασμένη, θέλει να πάει τον Μάη επίσημα, θα πρέπει να φοράει κατηφένια, να έχει κανονικό στεφάνι του Μάη δετό με τα μοτίφια, να έχει κανονικά την κεντημένη κουλούρα του Μάη με τα αυγά και τα κουλουράκια στο κάνιστρο και αντί για ουίσκυ να έχει κρασί κοκκινέλι, όπως απαιτεί το έθιμο. Όσες κοπέλες περάσουνε από τον κεντρικό δρόμο, όπως κάνανε και οι γιαγιάδες μας, θα μπουν στην κλήρωση για ένα από τα τρία δώρα. Και θα βγουν τρεις τυχερές». Το δόλωμα πέτυχε. Ντύθηκαν αρκετές κοπέλες τότε και το έθιμο ξαναζωντάνεψε.
Σε κάποια επόμενη χρονιά ένας γνωστός συμπολίτης μας για την κόρη του παρήγγειλε στεφάνι σε ανθοπωλείο της Αθήνας. Ήταν ένα ωραιότατο στεφάνι, όμως δεν ήταν ο παραδοσιακός δετός Μάης. Αυτό άρεσε στον κόσμο και από τότε αρχίσανε να παραγγέλνουν τέτοια στεφάνια στα ανθοπωλεία.
Ένα άλλο πολύ βασικό στοιχείο για μένα ήταν η μετακίνηση του εθίμου από την φυσική ημερομηνία της παραμονής της πρωτομαγιάς ή της Δευτέρας του Πάσχα, όταν η πρωτομαγιά έπεφτε μέσα στην Μεγάλη Εβδομάδα, σε κάποια μέρα που θα όριζε η δημαρχία. Αυτό το είχαν ζητήσει επίμονα κάποια ανθοπωλεία των Μεγάρων με την δικαιολογία ότι δεν προλάβαιναν να φτιάξουν τις παραγγελίες των «Μάηδων» για την Δευτέρα του Πάσχα. Έγινε εντονώτατη τότε συζήτηση στο δημοτικό συμβούλιο, όπου όλοι οι τότε λαογραφικοί σύλλογοι αντιδράσαμε ομόφωνα και εντονώτατα και τους ζητήσαμε να μη μετακυλήσουν την ημερομηνία του εθίμου, γιατί θα έχουμε σοβαρά προβλήματα στο μέλλον. Δεν μας άκουσαν και κάθε Δημαρχος που έβγαινε μετακινούσε το έθιμο, όποια ημερομηνία τους γούσταρε ικανοποιώντας μόνο τους ανθοπώλες και όχι το έθιμο. Τους έλεγα «αυτό που κάνετε θα το βρούμε κάποτε μπροστά μας και θα είναι αργά». Κάποιοι φίλοι μου άρχισαν να βρίζουν και να ειρωνεύονται. Ας είναι καλά, αυτό ήξεραν κι αυτό έκαναν. Τώρα το βρήκαμε μπροστά μας και να έρθουν όλοι αυτοί που δεν το πρόσεξαν να απολογηθούν γιατί έχουν την ευθύνη.
Προτείνω να συμμορφωθούνε όλοι, και να φροντίσουν να μην επεμβαίνουν στα έθιμα αλλά να τα σέβονται,να τα τιμούν και να τα τηρούν όπως τα παραλάβαμε από τους προγόνους. Τα έθιμα χρειάζονται σεβασμό και σύνεση στην όποια φυσιολογική εξέλιξη.
Δυστυχώς τέτοιες αλλοιώσεις εθίμων έχουν παρατηρηθεί και σε άλλα μέρη του ελληνικού χώρου και γίνεται προσπάθεια από όλους τους σοβαρούς πολιτιστικούς φορείς να επαναφέρουμε τις παραδόσεις μας, διότι δεν έχει κανένας δικαίωμα να τις αλλοιώνει και διότι πρέπει να τις παραδίνουμε όπως τις βρήκαμε. Η σοφή παροιμιώδης φράση που λέγανε στα Μέγαρα «έτσι τα βρήκαμε, έτσι θα τα αφήσουμε» είναι πέρα για πέρα σωστή.
Αυτή την υποχρέωση έχουμε προκειμένου να διατηρήσουμε την ελληνική μας ταυτότητα και την αρχοντιά μας στα Μέγαρα.
-Για το έθιμο της τράτας, το αφήνουμε για την άλλη φορά, γιατί κι εκεί γίνεται πολιτικοποίηση σε ένα άλλο λαϊκό έθιμο».