Επεξηγηματικές Αναφορές σε φράσεις της Ακολουθίας του ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ
Γράφει ο Χρυσόστομος Δ. Σύρκος
Με την άδεια του εκδότη της «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ», κ. Άγγελου Βασίλαινα, από αυτήν την εβδομάδα (Α’ των Νηστειών) έως και την 5η εβδομάδα των Νηστειών, όπου κάθε Παρασκευή θα ψάλλουμε τους χαιρετισμούς στην ΠΑΝΑΓΙΑ μας, αρχίζει η δημοσίευση 5 σημειωμάτων με θέμα: «Επεξηγηματικές αναφορές σε φράσεις του κανόνα και των οίκων της Ακολουθίας του ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ» όπως τις διατυπώνει ο μακαριστός Αρχιμανδρίτης π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος στο βιβλίο του ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ ΜΕΤΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ.
Βοηθός, όπως σε όλα τα γραφόμενά μου, η δημοσιογράφος κ. Αλέκα Σταματιάδη, την οποία και ευχαριστώ θερμώς, μαζί με τις άλλες συνεργάτιδες της «Ε», κ. Εριέττα Παπαγιάννη και Ευγενία Μπράβου, που επιμελούνται των γραπτών μου.
Χ.Δ.Σ.
Α’ Από τον Κανόνα
ΤΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΤΟΥ ΑΚΑΘΙΣΤΟΥ ΥΜΝΟΥ
Η Ακολουθία του Ακαθίστου Ύμνου, που ο λαός μας αποκαλεί: «Χαιρετισμοί στην Παναγία» περιέχει προοίμιον και 24 «οίκους».
Η ακροστιχίδα (ακροστιχίδα=το στιχούργημα στο οποίον το αρχικό γράμμα, ή η πρώτη συλλαβή, ή η πρώτη λέξη κάθε στίχου, σχηματίζουν λέξη ή φράση) του ύμνου είναι αλφαβητική (Α-Ω).
Στο αριστούργημα αυτό της παγκόσμιας λογοτεχνίας που κατανύγει την ψυχή μας και μας οδηγεί σε λεωφόρους ανάτασης ανήκουν οι φράσεις που παραθέτουμε.
- «ο κλίνας τη καταβάσει τους ουρανούς». Η φράση είναι εμπνευσμένη από τους ψαλμούς. Ο ψαλμός 17, στίχος 10 λέγει ότι ο Θεός «έκλινεν τους ουρανούς και κατέβη» εννοών ότι ο Θεός κατήλθεν από τους ουρανούς διά να βοηθήση τον δούλον του Δαβίδ. Αλλά αυτό ήταν βεβαίως ποιητική έκφραση. Ίσως δε και ποιητικός υπαινιγμός. Ο Θεός πραγματικώς μίαν φοράν εχαμήλωσεν τους ουρανούς και κατέβη στην γην: όταν έγινε άνθρωπος εκ πνεύματος Αγίου και Μαρίας της Παρθένου.
- «Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε». Η Παναγία μας ονομάζεται «Νύμφη ανύμφευτος», διότι ενώ κατέστη θεόνυμφος Μητέρα του Ιησού Χριστού, έμεινε πάντοτε Παρθένος και δεν εγνώρισε άνδρα νυμφίον. Είναι λοιπόν «νύμφη», εφ’ όσον συνέλαβε και εγέννησεν Υιόν (πράγμα που προϋποθέτει γάμον) και «ανύμφευτος», εφ’ όσον η σύλληψη του Υιού της έγινε όχι φυσικώς αλλ’ εκ Πνεύματος Αγίου. Η Αειπάρθενος υπήρξε «Νύμφη Κυρίου».
- «Αδάμ επανόρθωσι. Χαίρε Παρθένε θεόνυμφη». Η Θεοτόκος, διά της γεννήσεως του Λυτρωτού μας, έγινε η αιτία να απαλλαγούν και οι πρωτόπλαστοι και όλον το ανθρώπινον γένος από την δουλείαν της αμαρτίας.
- «Χαίρε θρόνε πύρινε του Παντοκράτορος». Η Παναγία, που δέχθηκε εντός της Δημιουργόν, απετέλεσε πράγματι τον πύρινο θρόνον, όπου καθόταν ο Θεός, όπως τον περιγράφει ο προφήτης Δανιήλ (Ζ’, 9).
- «Χαίρε η τέξασα το οσφράδιον του μόνου Βασιλέως». Η λέξη οσφράδιον σημαίνει ισχυρά αρωματώδη ουσία, η οποία χρησιμεύει στην ιατρική για να συνέρχονται οι λιποθυμούντες. Ο Κύριός μας λοιπόν είναι η υπέρτατη πνευματική ευωδία, είναι το «οσφράδιον» του ορυανίου Πατέρα Του. Ενώπιον του Θεού όμως και η Παναγία μας είναι δυνατόν να θεωρηθεί ως «οσφράδιο» του Βασιλέως Θεού.
- «Στάχυν η βλαστήσασα τον Θείον ως χώρα ανήροτος σαφώς». (ανήροτος: είναι αυτός που δεν έχει αροτριασθεί, ο ακαλλιέργητος, ο αγεώργητος). Με την φράση αυτή ο ποιητής μας μεταφέρει στην αγεώργητον γη, στην αρχή της Δημιουργίας, η οποία χωρίς αροτρίαση και χωρίς φθορά, με μόνον το πρόσταγμα του Θεού, βλαστάνει τα φυτά της (Γεν. α’, 11-12). Έτσι και η Αειπάρθενος, χωρίς ανθρώπινη μεσολάβηση, χωρίς ανθρώπινο σπέρμα, διά μόνης της επισκέψεως του Αγίου Πνεύματος, βλαστάνει το θείον φυτόν τους τον Κύριόν μας και Σωτήρα μας.
- «Χαίρε έμψυχε τράπεζα». Ο Μωυσής, κατ’ εντολήν του Θεού, είχε κατασκευάσει στην «Σκηνή του Μαρτυρίου» όπου ελατρεύετο ο Θεός, μια χρυσή τράπεζα, πάνω στην οποία τοποθετούσαν τους άρτους ενώπιον του Θεού. Η Παναγία ως έμψυχος (ζώσα) τράπεζα έχει μέσα της όχι υλικώς άρτους, αλλά τον «Άρτον της ζωής» τον Κύριόν μας Ιησού Χριστόν.
- «Χαίρε, του ζώντος ύδατος πηγή ακένωτος, Δέσποινα». Ο υμνωδός έχει κατά νουν το χωρίον (Ιωάννου δ’, 14) όπου ο Κύριος συνομιλώντας με την Σαμαρίτιδα της λέγει: για το ύδωρ της ζωής που όποιος το πιει δεν θα διψάσει ποτέ.
- «Χαίρε, θερμόν ιλαστήριον». Το ιλαστήριον ήταν σκέπασμα της «Κιβωτού της Διαθήκης» (δηλαδή του κιβωτίου που περιείχε τις πλάκες του Νόμου, τις οποίες ο Θεός έδωσε στον Μωυσή). Επί του ιλαστηρίου αυτού ο Θεός εφανέρωσε τον Εαυτόν Του και ελάλη στους Ισραηλίτες.,
Β’ Από τους οίκους
- «Άγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη ειπείν τη Θεοτόκω το Χαίρε». Πολλές φορές ο Θεός έστειλε Αγγέλους να διαβιβάσουν μηνύματά Του εις τους ανθρώπους ως βλέπουμε στην Αγία Γραφή. Ουδέποτε όμως τα μηνύματα αυτά περιείχαν τη λέξη «Χαίρε». Η γη ήταν πάντοτε καταραμένη και η θλίψη-αποτέλεσμα της αμαρτίας-εσφράγιζε όλα τα πλάσματα του Θεού. Τώρα όμως ευρισκόμεθα εμπρός εις την χαραυγή της λυτρώσεως. Το «σκεύος εκλογής» ευρέθη. Είναι η Παρθένος Μαρία. Ήλθε το πλήρωμα του χρόνου. Ο Θεός έχει τόπον πλέον καθαρόν για να κατοικήσει εις την γην.
- «Χαίρε, βουλής απορρήτου μύστις». «Βουλή απόρρητος». Του Θεού ήταν το σχέδιο της σαρκώσεως του Λόγου και της υπ’ Αυτού σωτηρίας μας. Η Παρθένος καθίσταται ήδη «μύστις» αυτής της «απορρήτου βουλής» δηλαδή καθίσταται κοινωνός των θείων βουλών, εισάγεται εις την γνώση των σχεδίων του Θεού.
- «Χαίρε, σιγής δεομένων πίστις». Η Παναγία είναι για εμάς η διαπίστωση η βεβαίωση, η απόδειξη των πραγμάτων που γίνονται δεκτά με σιγή, με ταπείνωση, με υποταγή. Βλέποντας δηλαδή τα όσα θαυμαστά έγιναν σ’ αυτήν, απαιτούμε την βεβαιότητα περί της αλήθειας και των άλλων θαυμαστών και υπέρ νουν και έκφραση πραγμάτων της αγίας μας Πίστεως.
- «Χαίρε, των δογμάτων αυτού το κεφάλαιον». Η Θεοτόκος έχει βασική και θεμελιώδη θέση στην χριστιανική πίστη. Και μόνη η λέξη Θεοτόκος αποτελεί συγκεφαλαίωση των δογμάτων της πίστης μας.
- «Χαίρε το φως αρρήτως γεννήσασα». Ο Χριστός είναι το φως του κόσμου και όποιος τον ακολουθεί «ου μη περιπατήσει εν τη σκοτία, αλλ’ έξει το φως της ζωής» (Ιωάννου η, 12).
- «Χαίρε, ότι λειμώνα της τρυφής αναθάλλεις». Η φράση θυμίζει τον «Παράδεισον (κήπον) της τρυφής»(Γένεσις, β’, 15), μέσα στο οποίον ο Θεός τοποθέτησε τους πρωτοπλάστους. Επειδή χάσαμε εκείνον τον «λειμώνα της τρυφής», λόγω της παρακοής μας, η Παναγία κάνει τώρα να βλαστάνει για χάρη μας νέος «λειμών τρυφής» απείρως τερπνότερος του Παλαιού. Ποίος ο νέος «λειμών». Ο Χριστός, η Διδασκαλία Του, τα Μυστήριά Του. Με μια λέξη: η Εκκλησία του.
Λειμών. Σημαίνει: Λιβάδι, Τόπος υγρός και χλοερός.
- «Χαίρε, δεκτόν πρεσβείας θυμίαμα». Το θυμίαμα ανέκαθεν θεωρήθηκε σύμβολον της προσευχής «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν σου» (Ψαλμόν 140,2), έλεγεν ο Δαβίδ. Ο Ιωάννης δε ομιλεί εις την Αποκάλυψη, τον περί είκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων, οι οποίοι «έπεσαν ενώπιον του αρνίου, έχοντας έκαστος κιθάραν και φιάλες χρυσάς γεμούσας θυμιαμάτων, αι εισίν αι προσευχαί των αγίων» (Αποκάλυψις ε’, 8).
- «θεωρούσιν τούτον ως αμνόν άμωμον εν τη γαστρί Μαρίας βοσκηθέντα». Η φράση του υμνωδού «αμνός άμωμος» υπενθυμίζει, τον άμωμον αμνόν της Παλαιάς Διαθήκης. Δηλαδή το χωρίς σωματικόν ελάττωμα αμνόν, ο οποίος προσφερόταν θυσίαν διά την εξιλέωση του αμαρτωλού λαού.