“Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε και οι μαστοί ους εθήλασας”
κατά Λουκάν κεφ. ια’27
Κάποτε είμαστε παιδιά της μάνας μας που μας μίλησε ελληνικά, που προσευχήθηκε ελληνικά και που ένιωσε την ψυχή της σε ανάταση, την Μεγάλη Παρασκευή, μπροστά στο ξόδι του σκοτωμένου Θεού. Εκείνη η μάνα, μας σταύρωνε το ψωμί, μας σταύρωνε το προσκέφαλο, έκαιγε μοσχολίβανο στα εικονίσματα και άναβε ,κάθε μέρα, το καντήλι με λάδι. Εμείς τότε.
Λίγο μετά τη σύλληψη, η γυναίκα αλλάζει προσανατολισμό και ενδιαφέρεται για τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα εντός της. Έτσι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο ταυτίζεται με το μωρό της και καταφέρνει να έχει μια πολύ ισχυρή αίσθηση, του τι έχει ανάγκη. Το σημαντικό είναι, ότι μέσω της ταύτισής της με το βρέφος, η μητέρα γνωρίζει τι περίπου αισθάνεται εκείνο και είναι ικανή να εξασφαλίσει ό,τι του χρειάζεται σε σχέση με το κράτημα και την πρόνοια ενός περιβάλλοντος, δηλαδή μια ζωντανή προσαρμογή στις ανάγκες του βρέφους.
Η περίοδος αυτή, κατά την οποία είναι απόλυτη η εξάρτηση του βρέφους, λέγεται ΚΡΑΤΗΜΑ, κυριολεκτικά ,σωματικά και ψυχικά. Ετσι το κληρονομημένο δυναμικό αναπτύσσεται βαθμιαία σε ξεχωριστό άτομο.
Η μητέρα παρουσιάζει τον κόσμο στο βρέφος. Μέσα από την τεχνική του ΠΡΟΣΩΠΟΥ το βρέφος εισάγεται στην εξωτερική πραγματικότητα, στον κόσμο που το περιβάλλει.
Φανταστείτε ένα βρέφος που δεν έχει τραφεί ούτε μία φορά. Εμφανίζεται η πείνα και το βρέφος είναι έτοιμο να συλλάβει κάτι με το νού του. Η ανάγκη προετοιμάζει το βρέφος να δημιουργήσει μια πηγή ικανοποίησης, αλλά δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία που να δείξει στο βρέφος τι να περιμένει. Αν εκείνη τη στιγμή η μητέρα πλησιάσει το στήθος της εκεί που το βρέφος περιμένει να βρεί κάτι κι αν δοθεί αρκετός χρόνος στο βρέφος να ψηλαφίσει γύρω του με το στόμα και τα χέρια του, με την όσφρησή του, τότε το βρέφος <<ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ>> αυτό ακριβώς που βρίσκεται μπροστά του. Το βρέφος έχει την ψευδαίσθηση πως ο πραγματικός μαστός είναι δικό του δημιούργημα, αποτέλεσμα της ανάγκης ,της απληστίας και της αρχαϊκής αγάπης. Η όραση, η όσφρηση και η γεύση καταγράφουν τα στοιχεία και μετά από λίγο το βρέφος μπορεί να δημιουργήσει κάτι όμοιο με τον πραγματικό μαστό. Κάπου χίλιες φορές, μέχρι τον αποθηλασμό γίνεται αυτή η ιδιαίτερη παρουσίαση του εξωτερικού κόσμου στο βρέφος από τη μητέρα. Κάπου χίλιες φορές εμφανίζεται η αίσθηση στο βρέφος πως αυτό που επιθυμούσε, δημιουργήθηκε και βρέθηκε να υπάρχει μπροστά του, με αποτέλεσμα το βρέφος να έχει την ελπίδα πως υπάρχει μια ζωντανή σχέση ανάμεσα στην εσωτερική και την εξωτερική πραγματικότητα, ανάμεσα στην έμφυτη πρωταρχική δημιουργικότητα και ολόκληρα τον κόσμο που μοιραζόμαστε. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ΕΝ-ΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟ ΣΩΜΑ και η δημιουργία της ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ. Επίσης, αρχίζει να εμφανίζεται αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ, η οποία στην κατάσταση υγείας ισοδυναμεί με την επιφάνεια του σώματος και έχει μια θέσει ανάμεσα στο “ΕΓΩ” και στο “ΜΗ ΕΓΩ” του βρέφους. Ετσι το βρέφος αρχίζει να έχει έναν εσωτερικό και έναν εξωτερικό κόσμο. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης εισάγονται και άλλες διεργασίες, η πιο σημαντική είναι η ανάδυση της ΕΥΦΥΙΑΣ και η απαρχή του ΝΟΥ ως διακεκριμένου από την ΨΥΧΗ.
Αφού η μητέρα δημιουργήσει στο βρέφος της την ψευδαίσθηση πως ο κόσμος δημιουργείται μέσα από την φαντασία και την ανάγκη, αφού ενισχύσει την εμπιστοσύνη του βρέφους στους ανθρώπους και τα πράγματα, θα πρέπει στη συνέχεια να οδηγήσει το βρέφος της μέσα από μια διαδικασία διάλυσης των ψευδαισθήσεων, μέσω του αποθυλασμού. Η αποτυχία της σχέσης μητέρας βρέφους σ΄αυτή τη φάση, καταλήγει στην σχιζοφρένεια την ψύχωση.
ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΡΙΚΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ. Βαθμιαία η μητέρα βοηθάει το παιδί της να δεχτεί πως, αν και ο κόσμος μπορεί να προσφέρει κάτι σαν αυτό που θέλει κι έχει ανάγκη κι επομένως μπορεί να δημιουργηθεί, αυτό δε γίνεται αυτόματα, ούτε τι στιγμή ακριβώς που παρουσιάζεται η διάθεση ή η ανάγκη. Τελικά το παιδί γίνεται ικανό να εγκαταλείψει την εξάρτηση που ανήκει στην προηγούμενη φάση, ΜΟΝΟ ΚΑΙ ΕΦ΄ΌΣΟΝ το περιβάλλον είχε προσαρμοστεί ΑΠΟΛΥΤΑ στο παιδί. Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ ΚΑΛΑ ΜΟΝΟ ΑΝ ΘΕΜΕΛΙΩΘΕΙ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ Μ΄ΕΝΑ ΜΟΝΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗ ΜΗΤΕΡΑ.ΔΙΟΤΙ Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗ ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ.
Παράλληλα με τα ένστικτα υπάρχουν και επιθετικά στοιχεία, μαζί με μίσος και θυμό που προκαλεί η ματαίωση. Αναφερόμαστε ,φυσικά σε ΙΔΕΕΣ, ΣΕ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΙΣ. Μόνο βαθμιαία το βρέφος συνειδητοποιεί ότι το αντικείμενο που δέχεται την επίθεση, σε μια διεγερμένη εμπειρία διατροφής, είναι η μητέρα, είναι ο άλλος άνθρωπος που έχει τόση αξία στα ήρεμα διαλείμματα ανάμεσα στις διεγέρσεις του και τα <όργια>>. Στις φαντασιώσεις του το βρέφος επιτίθεται στο σώμα της μητέρας, το ανοίγει για να μπορέσει να φτάσει και να ενσωματώσει όλα τα καλά. Πόσο σημαντικό είναι, για το βρέφος να το φροντίζει συνεχώς η μητέρα του για μια ολόκληρη χρονική περίοδο, να επιβιώνει στις επιθέσεις του και τελικά να γίνεται αντικείμενο του αισθήματος ΣΤΟΡΓΗΣ, ΕΝΟΧΗΣ και της ΕΓΝΟΙΑΣ που αναπτύσσονται με το χρόνο. Το γεγονός ότι συνεχίζει να επιβιώνει η μητέρα σαν πρόσωπο στη ζωή του παιδιού, επιτρέπει στο βρέφος ν΄ανακαλύψει αυτήν την έμφυτη αίσθηση της ΕΝΟΧΗΣ, που ωθεί το βρέφος να επανορθώσει και να δώσει. Υπάρχει μια φυσική ακολουθία βάναυσης αγάπης, έντονης επιθετικότητας, αισθήματος θλίψης, ενοχής, έγνοιας κι επιθυμίας για επανόρθωση επανοικοδόμηση και προσφορά. Αυτή η ακολουθία είναι ουσιαστική εμπειρία της βρεφικής και της νηπιακής ηλικίας ( από 6 μηνών μέχρι 2,5 χρονών), δεν μπορεί να πραγματωθεί παρά μόνον αν η μητέρα είναι ΣΥΝΕΧΩΣ ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΗ και είναι σε θέση να περάσει μέσα απ΄όλες αυτές τις φάσεις μαζί με το βρέφος, επιτρέποντας έτσι την ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ—ΑΠΑΡΤΙΩΣΗ των διαφόρων στοιχείων ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ. Δηλαδή οικοδομείται στο παιδί βαθμιαία μια ικανότητα για αίσθηση ΕΥΘΥΝΗΣ, η οποία κατά βάση είναι μια αίσθηση ΕΝΟΧΗΣ. Το περιβαλλοντικό ουσιώδες εδώ είναι η σταθερή παρουσία της μητέρας, για όσο χρονικό διάστημα το βρέφος και το παιδί προσαρμόζονται στην καταστροφικότητα που αποτελεί μέρος της συναισθηματικής συγκρότησής του.
Για την ψυχολογία του βάθους οι κακοί ( οι εγκληματίες)είναι άρρωστοι. Η κακία χαρακτηρίζει την κλινική εικόνα της αντικοινωνικής τάσης. Εκτείνεται από το βρέξιμο του κρεβατιού , μέχρι την κλοπή και την ψευδολογία. Και περιλαμβάνει την επιθετική συμπεριφορά( το μπούλινγκ π.χ.), καταστροφικές πράξεις, καταναγκαστική σκληρότητα και διαστροφές, η βιβλιογραφία είναι πλούσια σε αναφορές. Εν ολίγοις, η αντικοινωνική συμπεριφορά αντιπροσωπεύει την ΕΛΠΙΔΑ ενός αποστερημένου παιδιού, το οποίο διαφορετικά θα ήταν απελπισμένο και δυστυχισμένο. Η αντικοινωνική συμπεριφορά σημαίνει ότι στο παιδί αυτό έχει αναπτυχθεί κάποια ελπίδα ότι μπορεί να βρεθεί ένας δρόμος από την άλλη πλευρά του χάσματος. Αυτό το χάσμα αποτελεί μια ΡΗΞΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ, ΣΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ. Αυτή η εμπειρία της ρήξης στη συνέχεια της περιβαλλοντικής πρόνοιας– που είναι η μητέρα— μιας ρήξης που κατέληξε σε ένα σταμάτημα των διαδικασιών ωρίμανσης και σε μια οδυνηρή κλινική κατάσταση σύγχυσης στο παιδί. Και η κακία χάνεται αν γεφυρωθεί το χάσμα. Για το αντικοινωνικό ή το κακό άτομο, για τον εγκληματία, ο ηθικός παιδαγωγός βρίσκεται στη λάθος πλευρά.
Πρέπει, σαν κοινωνία, σαν τρόπο βίου, πολιτισμό τον λέτε, να εξασφαλίσουμε, αμέσως μετά τη γέννηση, κατά τη βρεφική την παιδική ηλικία το διευκολυντικό περιβάλλον ΔΙΚΑΙΩΜΑ, στο οποίο κάθε παιδί, να μπορεί ν΄αναπτύξει τη δική του ΗΘΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ— ν΄αναπτύξει δηλαδή ένα υπερεγώ, που να προκύπτει φυσιολογικά από τα ωμά υπερεγωτικά στοιχεία της βρεφικής ηλικίας.
ΤΟ ΤΙ ΘΕΟ ΘΑ ΛΑΤΡΕΨΕΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ, ΑΝ Θ΄ΑΓΑΠΗΣΕΙ ,ΑΝ ΘΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ,Ο ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΟΣ, Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ , ΘΕΜΕΛΙΩΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΠΛΗΣ ΚΑΛΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ, μας λέει η ψυχολογία του βάθους.
Και αυτό ΤΟ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, απαιτεί τη συνεχή παρουσία της ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΑ ΠΡΩΤΑ 2,5 ΧΡΌΝΙΑ, παρέχοντάς της μισθό και σύνταξη ανατρέπεται η πλουτοκρατία, το κράτος του Μαμωνά και αυτό αποτελεί μια πολιτιστική επανάσταση, διότι στο κέντρο μπαίνει, πλέον, Η ΖΩΗ, ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ –ΧΡΗΜΑ .
Λ. ΜΠΙΣΤΑΡΑΚΗΣ
*η συνοδευτική εικόνα του άρθρου είναι ο πίνακας του Έλληνα ζωγράφου Δήμου Μπραέσα με τίτλο “Στοργή”