Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η χαμογελαστή κατάθλιψη

Μέρος Α

Αναμφισβήτητα η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ραγδαία και έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο επικοινωνίας δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Οι προηγούμενες γενιές δε θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν πως θα είχαν τη δυνατότητα να συνομιλούν με έναν φίλο τους από την Αυστραλία και την Αμερική μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι καθημερινά δημιουργούν προφίλ σε διάφορους ιστότοπους, όπως είναι το Facebook, το Twitter και το Instagram. Σήμερα πάνω από 1,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν το Facebook, το οποίο αποτελεί τη δημοφιλέστερη ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης.

Και ενώ τα πλεονεκτήματα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι πολλά και έχουν συζητηθεί εκτενώς, δεν έχουν αναλυθεί ικανοποιητικά οι αρνητικές συνέπειες που έχουν αρχίσει να προκύπτουν από τη μεγάλη χρήση των μέσων αυτών. Στο πρώτο μέρος αυτού του άρθρου θα εστιάσουμε στη «χαμογελαστή κατάθλιψη» και στο δεύτερο μέρος την επόμενη εβδομάδα θα εστιάσουμε στις αρνητικές συνέπειες που προκύπτουν από την απόρριψη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Τι εννοούμε όμως με τον όρο χαμογελαστή κατάθλιψη;

Ως «χαμογελαστή κατάθλιψη» ορίζεται ο τύπος εκείνος της κατάθλιψης, ο οποίος δεν εμφανίζει την τυπική συμπτωματολογία της κλινικής κατάθλιψης (π.χ. διαταραχές στον ύπνο και το φαγητό, ευερεθιστότητα, ευσυγκινησία). Το άτομο δηλαδή στους ανθρώπους γύρω του φαίνεται συνέχεια χαμογελαστό, κάνει αστεία και δε μιλάει σε κανέναν για το βαρύ φορτίο που κουβαλάει ψυχικά. Δείχνει μια εικόνα πως όλα είναι καλά και δεν εκφράζει την έντονη θλίψη που βιώνει. Αυτός είναι και ένας «ύπουλος» τύπος κατάθλιψης γιατί το άτομο δεν αναγνωρίζει τη σοβαρότητα αυτού που βιώνει και είναι ελάχιστες οι φορές που θα αναζητήσει βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.

Πώς μπορεί όμως να συνδέεται η «χαμογελαστή κατάθλιψη» με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης;

• Μέσα από την ψυχολογική πίεση και την έντονη συναισθηματική φόρτιση που το άτομο βιώνει για να ανεβάσει τη σωστή φωτογραφία, με το σωστό ντύσιμο στο σωστό μέρος, το σωστό φίλτρο και τα σωστά σχόλια από κάτω. Λόγω της ανάγκης του ατόμου να προβάλλει μόνο τα θετικά του χαρακτηριστικά, αν και πολλές φορές μη ρεαλιστικά, αναγκάζεται να φιμώνει τις αρνητικές σκέψεις που κάνει και τα προβλήματα που βιώνει.
• Μέσα από τη σύγκριση της δικής του διαδικτυακής ζωής με την αντίστοιχη άλλων χρηστών. Αυτό συμβαίνει πολύ περισσότερο από ότι συμβαίνει στην καθημερινή μας ζωή γιατί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζεται μια εκθαμβωτική, αξιοζήλευτη- αν και μη ρεαλιστική- εκδοχή της ζωής μας. Όταν λοιπόν το άτομο συγκρίνει τη δική του ζωή με την «τέλεια», ενδιαφέρουσα διαδικτυακή ζωή των άλλων χρηστών, τότε δημιουργείται πρόβλημα.
• Μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το άτομο προσπαθεί συνεχώς να προβάλλει τον ιδανικό του εαυτό, τον εαυτό δηλαδή που θα ήθελε να είναι (π.χ. να έχει ένα ωραίο σώμα χωρίς ψεγάδια, να έχει την καλύτερη παρέα, να είναι συνεχώς χαμογελαστός και ξέγνοιαστος) και όχι τον πραγματικό του εαυτό. Το πρόβλημα λοιπόν δημιουργείται όταν υπάρχει απόσταση ανάμεσα στον ιδανικό και τον πραγματικό εαυτό, καθώς ουσιαστικά ο χρήστης είναι σαν να προβάλλει ένα άλλο άτομο.

Τι μπορείς να κάνεις εσύ λοιπόν για να το διαχειριστείς;

• Να επενδύσεις περισσότερο σε πραγματικές και όχι διαδικτυακές φιλίες. Η διαδικτυακή επαφή δεν μπορεί να συγκριθεί με τη φυσική επαφή, η οποία εμπλουτίζεται και με τη μη λεκτική επικοινωνία. Η μη λεκτική επικοινωνία μεταφέρει συνεχώς μηνύματα στο συνομιλητή μας. Οι εκφράσεις του προσώπου, οι κινήσεις, οι χειρονομίες, η στάση του σώματος, ο τόνος της φωνής και η βλεμματική επαφή εκφράζουν εντονότερα τα συναισθήματά μας από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε στην ομιλία μας. Σύμφωνα με τον Peter Drucker, «το πιο σημαντικό στην επικοινωνία είναι να ακούς αυτό που δε λέγεται» και το στοιχείο αυτό εκλείπει από τη διαδικτυακή επικοινωνία. Μη χάνεις λοιπόν την προσωπική σου επαφή με τους πραγματικούς σου φίλους και μην επενδύεις παραπάνω από όσο πρέπει στους διαδικτυακούς σου «φίλους».
• Να αναγνωρίσεις τους λόγους για τους οποίους χρησιμοποιείς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα χρησιμοποιείς για να προωθήσεις τη δουλειά σου; Για να κρατάς επαφή με φίλους που ζουν μακριά από την πόλη σου; Για να καλλιεργήσεις μια πλασματική εικόνα του εαυτού σου, που δεν αποτυπώνει αυτό που είσαι αλλά αυτό που θα ήθελες να είσαι; Εάν τα χρησιμοποιείς καθαρά και μόνο για την προβολή ενός ιδανικού εαυτού, τότε καλό είναι να σκεφτείς πως μπορείς να αλλάξεις ουσιαστικά τον εαυτό σου, τι μπορείς δηλαδή να τροποποιήσεις στη ζωή σου για να φτάσεις τον ιδανικό σου εαυτό και όχι πως θα χτίσεις μια ψεύτικη εικόνα.